UNESCO Là Gì? Tìm Hiểu Về Tổ Chức Giáo Dục, Khoa Học và Văn Hóa Liên Hợp Quốc

UNESCO là một cái tên quen thuộc, thường gắn liền với các di sản thế giới như Vịnh Hạ Long hay Nhã nhạc cung đình Huế. Nhưng UNESCO là gì? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về UNESCO, từ định nghĩa, mục tiêu, chức năng đến cơ cấu tổ chức và nguồn tài chính, giúp bạn hiểu rõ hơn về tổ chức quốc tế quan trọng này.

1. UNESCO Là Gì? Định Nghĩa và Mục Tiêu Hoạt Động

UNESCO là viết tắt của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (tiếng Anh: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). Đây là một tổ chức chuyên môn của Liên Hiệp Quốc, với mục tiêu chính là thúc đẩy sự hợp tác giữa các quốc gia trong lĩnh vực giáo dục, khoa học và văn hóa.

Mục đích cao cả của UNESCO là đảm bảo sự tôn trọng công lý, pháp luật, nhân quyền và các quyền tự do cơ bản cho tất cả mọi người, không phân biệt chủng tộc, giới tính, ngôn ngữ hay tôn giáo. Trụ sở chính của UNESCO đặt tại Paris, Pháp.

UNESCO hướng đến việc đóng góp vào hòa bình và an ninh thế giới thông qua việc thúc đẩy hợp tác quốc tế, đặc biệt là thông qua cải cách giáo dục.

Hiện nay, UNESCO có 195 quốc gia thành viên và 9 quan sát viên. Các văn phòng của UNESCO thường làm việc với 3 hoặc nhiều quốc gia trong cùng một khu vực.

UNESCO đặt ra các mục tiêu cụ thể như:

• Góp phần xây dựng hòa bình bền vững.
• Xóa đói giảm nghèo hiệu quả.
• Thúc đẩy phát triển bền vững trên toàn cầu.
• Tăng cường đối thoại liên văn hóa giữa các quốc gia và cộng đồng.

Để đạt được những mục tiêu này, UNESCO tập trung vào các lĩnh vực chính: giáo dục, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, văn hóa, truyền thông và thông tin.

2. UNESCO Tiếng Anh Là Gì? Tên Gọi và Tuyên Bố Sứ Mệnh

Tên tiếng Anh đầy đủ của UNESCO là United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

UNESCO tuyên bố sứ mệnh của mình, được định nghĩa ngay sau khi kết thúc Thế chiến II, là “xây dựng thành lũy bảo vệ hòa bình trong tâm trí của người dân”. Tổ chức thực hiện sứ mệnh này bằng cách hỗ trợ các quốc gia hợp tác thông qua giáo dục cho tất cả mọi người, khoa học và văn hóa. Điều này giúp các quốc gia tuân thủ pháp luật, bảo vệ nhân quyền và thúc đẩy các quyền tự do được nêu trong Hiến chương Liên Hợp Quốc.

UNESCO nỗ lực thực hiện các mục tiêu của mình thông qua sáu chương trình chính:

• Giáo dục: Thúc đẩy giáo dục chất lượng cho tất cả mọi người.
• Khoa học tự nhiên: Tăng cường hợp tác quốc tế trong khoa học và công nghệ.
• Khoa học xã hội và nhân văn: Nghiên cứu và giải quyết các vấn đề xã hội toàn cầu.
• Văn hóa: Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa của nhân loại.
• Truyền thông và thông tin: Thúc đẩy tự do báo chí và tiếp cận thông tin.

Một trong những hoạt động nổi bật của UNESCO là việc công nhận và bảo tồn các Di sản Thế giới. Các di sản này có thể là các địa điểm tự nhiên hoặc văn hóa có giá trị đặc biệt đối với nhân loại. Việc công nhận là Di sản Thế giới giúp bảo vệ các địa điểm này khỏi sự phá hủy và đảm bảo rằng chúng sẽ được truyền lại cho các thế hệ tương lai. Ví dụ, Uluru (Australia) cung cấp rất nhiều thông tin về văn hóa của thổ dân.

UNESCO cũng là thành viên của Nhóm Phát triển Liên Hợp Quốc và đóng góp vào việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ.

3. Chức Năng và Vai Trò Quan Trọng của UNESCO

UNESCO được thành lập với mục đích góp phần duy trì hòa bình và an ninh quốc tế thông qua hợp tác giữa các quốc gia trong lĩnh vực giáo dục, khoa học và văn hóa. Tổ chức có các chức năng chính sau:

• Cơ sở thí nghiệm ý tưởng: UNESCO dự đoán và xác định các vấn đề quan trọng trong các lĩnh vực liên quan, sau đó đề xuất các chiến lược và chính sách phù hợp để giải quyết chúng.

• Tổ chức soạn thảo quy chuẩn: UNESCO xây dựng các hiệp định chung về đạo đức, chuẩn mực và tri thức trong các lĩnh vực thuộc thẩm quyền, thông qua trao đổi tri thức liên ngành và đàm phán với các chuyên gia và quốc gia thành viên.

• Trung tâm chỉ dẫn và giao dịch: UNESCO tập hợp, chuyển giao, truyền bá và chia sẻ thông tin, tri thức và kinh nghiệm thực tiễn tốt nhất.

• Tổ chức tạo dựng năng lực: UNESCO giúp các quốc gia thành viên xây dựng năng lực về thể chế và nhân lực trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học, văn hóa, truyền thông và thông tin.

• Nhân tố xúc tác cho hợp tác quốc tế: UNESCO thúc đẩy hợp tác quốc tế thông qua tất cả các chức năng trên.

UNESCO đóng góp vào việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs), đặc biệt là các mục tiêu liên quan đến:

• Giảm một nửa tỷ lệ người dân sống trong tình trạng nghèo cùng cực ở các nước đang phát triển.
• Đạt phổ cập giáo dục tiểu học ở tất cả các nước.
• Xóa bỏ sự bất bình đẳng về giới trong giáo dục tiểu học và trung học.
• Giúp các nước thực hiện chiến lược quốc gia về phát triển bền vững.

4. Cơ Cấu Tổ Chức của UNESCO: Đại Hội Đồng, Hội Đồng Chấp Hành và Ban Thư Ký

Cơ cấu tổ chức của UNESCO bao gồm ba cơ quan chính:

4.1. Đại Hội Đồng

Đại hội đồng là cơ quan quyền lực cao nhất của UNESCO, bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên. Đại hội đồng họp hai năm một lần để quyết định đường lối, chính sách, kết nạp thành viên mới, bầu Hội đồng chấp hành và Tổng giám đốc, thông qua chương trình và ngân sách. Các ngôn ngữ làm việc tại Đại hội đồng là Ả Rập, Trung Quốc, Anh, Pháp, Nga và Tây Ban Nha.

4.2. Hội Đồng Chấp Hành

Hội đồng chấp hành là cơ quan thay mặt Đại hội đồng trong thời gian giữa hai kỳ họp. Hội đồng chấp hành giám sát việc thực hiện chương trình và quản lý ngân sách, duy trì quan hệ với Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế khác, lập chương trình nghị sự và chuẩn bị cho Đại hội đồng, nghiên cứu dự thảo chương trình và ngân sách do Tổng giám đốc đệ trình, đề nghị kết nạp thành viên mới và giới thiệu ứng cử viên cho chức vụ Tổng giám đốc.

Hội đồng chấp hành gồm 58 ủy viên với nhiệm kỳ 4 năm. Để đảm bảo tính liên tục, Đại hội đồng bầu lại một nửa số ủy viên trong mỗi kỳ họp thường lệ. Các ủy viên Hội đồng chấp hành đóng vai trò quan trọng trong việc vạch chiến lược và xây dựng chương trình hành động của UNESCO. Hội đồng chấp hành họp hai lần một năm.

4.3. Ban Thư Ký

Ban thư ký là cơ quan thực hiện các nghị quyết của Đại hội đồng và Hội đồng chấp hành, đảm bảo hoạt động thường xuyên của UNESCO, và thực hiện các chương trình đã được Đại hội đồng thông qua. Ban thư ký được tuyển chọn trên cơ sở địa lý rộng rãi và gồm những người có năng lực và hiệu suất công tác cao.

Ban thư ký do Tổng giám đốc lãnh đạo, tổ chức và tuyển dụng. Tính đến tháng 1/2007, Ban thư ký có 2.100 nhân viên từ 170 quốc gia, với hơn 700 nhân viên làm việc tại 58 văn phòng UNESCO khu vực trên thế giới. Văn phòng UNESCO tại Hà Nội được thành lập tháng 9 năm 1999.

Tổng giám đốc là viên chức cao nhất của UNESCO, do Đại hội đồng bầu ra với nhiệm kỳ 6 năm (có thể được tái cử). Tổng giám đốc có nhiệm vụ đảm bảo hoạt động thường xuyên của UNESCO, dự thảo chương trình và ngân sách, thực hiện chương trình, quản lý ngân sách, và chịu trách nhiệm về mọi sáng kiến và quyết định trong phạm vi quyền hạn của mình.

5. Nguồn Tài Chính của UNESCO: Ngân Sách Thường Xuyên, Nguồn Ngoài Ngân Sách và Quỹ Đặc Biệt

UNESCO có ba nguồn tài chính chính:

5.1. Nguồn Ngân Sách Thường Xuyên

Nguồn ngân sách thường xuyên chủ yếu đến từ tiền đóng góp niên liễm của các nước thành viên và một số khoản thu khác. Ngân sách thường xuyên của UNESCO khá hạn hẹp, khoảng 610 triệu đô la (tài khóa 2006-2007). Ngân sách này được sử dụng cho các hoạt động chung, hành chính phí của UNESCO, và các hoạt động nghiệp vụ của Ban thư ký tại trụ sở chính và các văn phòng khu vực. Các khoản chi để giúp các nước thành viên trong khuôn khổ “chương trình thường xuyên” và “chương trình tham gia” cũng nằm trong ngân sách này.

5.2. Nguồn Ngoài Ngân Sách UNESCO

Nguồn ngoài ngân sách đến từ sự tài trợ hoặc phối hợp hoạt động của các tổ chức quốc tế và cơ quan chuyên môn của Liên Hợp Quốc, chủ yếu là UNDP, UNICEF, Ngân hàng Thế giới, và tiền đóng góp tự nguyện của các nước. Nguồn ngoài ngân sách được sử dụng để thực hiện các dự án phát triển của các nước thành viên dưới các hình thức viện trợ kỹ thuật, thiết bị, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ. UNESCO thường đóng vai trò người xây dựng hoặc thực hiện dự án, vận động, giới thiệu, trung gian môi giới để tranh thủ sự thoả thuận của các tổ chức quốc tế hoặc các nước chi tiền. Nguồn ngoài ngân sách còn bao gồm quỹ ký gửi của các nước tại UNESCO, nhưng UNESCO không thể toàn quyền quyết định việc sử dụng các quỹ đó.

5.3. Quỹ Đặc Biệt

Quỹ đặc biệt được hình thành từ sự vận động đóng góp tự nguyện của quốc tế. Nguồn ngân sách này được sử dụng đặc biệt trong việc viện trợ khẩn cấp do thiên tai, chiến tranh gây ra đối với các công trình văn hoá, trường học.

Hiểu rõ về UNESCO giúp chúng ta nhận thức được vai trò quan trọng của tổ chức này trong việc thúc đẩy hòa bình, phát triển và hợp tác quốc tế. UNESCO không chỉ là một cái tên quen thuộc mà còn là một lực lượng tích cực, góp phần xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người.