Bài viết này sẽ khám phá cuộc đời của bốn người phụ nữ nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam, những người được biết đến không chỉ bởi sắc đẹp mà còn bởi vai trò của họ trong các sự kiện lịch sử quan trọng: Huyền Trân Công Chúa, An Tư Công Chúa, Ngọc Hân Công Chúa và Lý Chiêu Hoàng.
Mục Lục
1. Huyền Trân Công Chúa: Cuộc đời giữa chính trị và tình yêu
Huyền Trân Công Chúa (1287 – 1340) là con gái của vua Trần Nhân Tông và em gái vua Trần Anh Tông. Cuộc đời bà gắn liền với một giai đoạn lịch sử đầy biến động, khi nhà Trần tìm cách củng cố mối quan hệ với Chiêm Thành.
Năm 1293, sau khi nhường ngôi cho con, Thái Thượng Hoàng Trần Nhân Tông nhận lời mời đến Chiêm Thành. Để duy trì hòa hiếu, ông hứa gả Huyền Trân Công Chúa cho vua Chiêm là Chế Mân, đổi lại hai châu Ô và Lý được sáp nhập vào Đại Việt.
Huyền Trân Công Chúa, biểu tượng cho cuộc hôn nhân chính trị và tình yêu
Công chúa Huyền Trân chỉ làm hoàng hậu của Chế Mân được một năm thì ông qua đời. Theo tục lệ, hoàng hậu phải hỏa táng theo chồng. Vua Trần Anh Tông lo lắng cho em gái nên sai Trần Khắc Chung sang Chiêm Thành để giải cứu bà. Trần Khắc Chung đã dùng kế để đưa Huyền Trân về nước bằng đường biển.
Đại Việt Sử ký Toàn thư ghi lại rằng Huyền Trân và Trần Khắc Chung đã nảy sinh tình cảm trong suốt chuyến đi biển kéo dài hơn một năm. Câu chuyện tình yêu giữa họ trở thành một giai thoại nổi tiếng.
Về đến Thăng Long, theo di mệnh của Thượng hoàng Nhân Tông, năm 1309, công chúa Huyền Trân xuất gia tu hành tại núi Trâu Sơn (Bắc Ninh ngày nay), dưới sự hướng dẫn của quốc sư Bảo Phát.
Công chúa Huyền Trân qua đời vào ngày 9 tháng Giêng năm Canh Thìn (1340). Người dân tôn bà là “Thần Mẫu” và lập đền thờ cạnh chùa Nộn Sơn để tưởng nhớ. Các triều đại sau này đều sắc phong bà là thần hộ quốc, ghi nhận công lao của bà trong việc giữ nước và giúp dân.
2. An Tư Công Chúa: Giai thoại về sự hy sinh vì hòa bình
An Tư Công Chúa, còn gọi là Thiên Tư Công Chúa hay An Tư Thái trưởng công chúa, là con gái út của vua Trần Thái Tông. Bà được biết đến nhiều nhất qua cuộc hôn nhân chính trị với Trấn Nam vương Thoát Hoan của quân Nguyên Mông trong cuộc chiến tranh Nguyên Mông – Đại Việt lần thứ hai (1285).
An Tư Công Chúa, biểu tượng cho sự hy sinh vì hòa bình
Sử sách ghi chép rất ít về cuộc đời An Tư Công Chúa. Đại Việt Sử Ký Toàn Thư của Ngô Sĩ Liên chỉ viết: “Tháng 2 (Ất Dậu)… sai người đưa công chúa An Tư (em gái út của Thánh Tông) đến cho Thoát Hoan, là muốn làm thư giãn loạn nước vậy.”
Vào đầu năm 1285, quân Nguyên đánh đến Gia Lâm và bao vây Thăng Long. Thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông phải rời kinh thành. Tình hình chiến sự trở nên bất lợi cho nhà Trần khi tướng Trần Bình Trọng hy sinh và nhiều tôn thất đầu hàng quân Nguyên.
Trong tình thế nguy cấp, Thượng hoàng Trần Thánh Tông đã quyết định sử dụng kế “mỹ nhân”, gả An Tư Công Chúa cho Thoát Hoan để tạm hòa hoãn, câu thời gian củng cố lực lượng.
Sau khi có đủ thời gian chuẩn bị, quân Trần phản công và đánh bại quân Nguyên. Thoát Hoan phải “chui vào ống đồng để lên xe, bắt quân kéo chạy”. Tuy nhiên, sau chiến thắng, không ai nhắc đến An Tư Công Chúa. Số phận của bà vẫn là một bí ẩn.
Một số sử gia cho rằng An Tư Công Chúa có thể đã sinh con cho Thoát Hoan. Trong cuốn An Nam chí lược, Lê Tắc có ghi chép về việc Thoát Hoan lấy người con gái nhà Trần và có hai con, nhưng không có bằng chứng xác thực để khẳng định người con gái đó là An Tư Công Chúa.
3. Lê Ngọc Hân: Nàng công chúa tài sắc vẹn toàn và cuộc hôn nhân với vua Quang Trung
Lê Ngọc Hân (1770-1799), còn gọi là Ngọc Hân Công Chúa hay Bắc Cung Hoàng hậu, là con gái của vua Lê Hiển Tông và là vợ của vua Quang Trung (Nguyễn Huệ). Bà được biết đến là một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, có đóng góp vào sự nghiệp của nhà Tây Sơn.
Lê Ngọc Hân, biểu tượng cho tình yêu và lòng trung thành
Lê Ngọc Hân sinh ngày 27 tháng 4 năm Canh Dần (1770) tại Thăng Long. Năm 1786, Nguyễn Huệ ra Bắc “phù Lê diệt Trịnh” và được gả cho Ngọc Hân. Khi đó, bà mới 16 tuổi, còn Nguyễn Huệ 33 tuổi.
Năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung và phong Ngọc Hân làm Hữu Cung Hoàng hậu. Sau khi đánh tan quân Thanh năm 1789, ông phong bà làm Bắc Cung Hoàng Hậu. Bà sinh cho Quang Trung hai người con: công chúa Nguyễn Ngọc Bảo và hoàng tử Nguyễn Quang Đức.
Năm 1792, vua Quang Trung đột ngột qua đời. Con trai của Chính cung hoàng hậu Phạm Thị Liên (Bùi Thị Nhạn) lên ngôi, tức Cảnh Thịnh. Lê Ngọc Hân đưa con ra khỏi cung điện và sống trong chùa Kim Tiền (Dương Xuân ở Huế) để thờ chồng và nuôi con. Bà qua đời vào ngày 8 tháng 11 năm Kỷ Mùi (1799), khi mới 29 tuổi.
Hai con của bà cũng qua đời khi còn nhỏ: hoàng tử Nguyễn Quang Đức mất năm 1801 và công chúa Ngọc Bảo mất năm 1802. Cuộc đời ngắn ngủi của Lê Ngọc Hân là một minh chứng cho tình yêu và lòng trung thành của bà đối với vua Quang Trung.
4. Lý Chiêu Hoàng: Nữ hoàng duy nhất trong lịch sử Việt Nam
Lý Chiêu Hoàng (1218-1278), còn gọi là Lý Phế hậu hay Chiêu Thánh hoàng hậu, là vị vua thứ 9 và cuối cùng của nhà Lý. Bà là nữ hoàng duy nhất trong lịch sử Việt Nam, lên ngôi năm 1224 và nhường ngôi cho Trần Thái Tông năm 1225.
Lý Chiêu Hoàng lên ngôi khi còn rất trẻ, dưới sự sắp đặt của Trần Thủ Độ, người nắm quyền lực thực tế trong triều đình. Năm 1225, bà nhường ngôi cho Trần Thái Tông, chấm dứt triều đại nhà Lý kéo dài hơn 200 năm.
Sau khi nhường ngôi, Lý Chiêu Hoàng trở thành hoàng hậu của Trần Thái Tông, nhưng bị phế truất vào năm 1237 vì không có con nối dõi. Sau đó, bà tái giá với Lê Phụ Trần, một viên tướng có công với nhà Trần, và có hai người con. Bà qua đời khoảng một năm sau khi Trần Thái Tông mất.
Cuộc đời Lý Chiêu Hoàng là một bi kịch, nhưng bà vẫn là một nhân vật lịch sử quan trọng, biểu tượng cho sự chuyển giao quyền lực giữa hai triều đại Lý và Trần.
Tóm lại, Huyền Trân Công Chúa, An Tư Công Chúa, Ngọc Hân Công Chúa và Lý Chiêu Hoàng là những người phụ nữ có cuộc đời và số phận khác nhau, nhưng họ đều đóng vai trò quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Họ không chỉ được nhớ đến bởi sắc đẹp mà còn bởi sự hy sinh, lòng trung thành và những đóng góp của họ cho đất nước.