Titanium dioxide (TiO2) là một hợp chất hóa học quen thuộc, xuất hiện trong nhiều sản phẩm hàng ngày từ kem chống nắng, mỹ phẩm đến thực phẩm như bánh rán, thậm chí cả sơn và cao su. Mặc dù được sử dụng rộng rãi, nhưng những tranh cãi xoay quanh tính an toàn của titanium dioxide vẫn chưa có hồi kết. Một số nghiên cứu cho rằng TiO2 có thể gây ung thư, trong khi những nghiên cứu khác lại khẳng định nó hoàn toàn vô hại.
Vậy, sự thật về titanium dioxide là gì? Nó có thực sự an toàn cho sức khỏe con người và môi trường? Hãy cùng đi sâu vào tìm hiểu về hợp chất này để có cái nhìn khách quan và đầy đủ nhất.
Mục Lục
Titanium Dioxide Là Gì?
Titanium dioxide dạng bột
Titanium dioxide là một oxit tự nhiên của titan, tồn tại ở dạng bột màu trắng. Nhờ đặc tính làm trắng, khả năng lọc tia UV và khả năng làm đặc, TiO2 được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng.
Ứng dụng phổ biến của titanium dioxide:
- Chất làm trắng: Trong sơn, nhựa, kem đánh răng, mỹ phẩm và giấy, TiO2 giúp tạo ra màu sắc tươi sáng và trắng hơn.
- Phụ gia thực phẩm: TiO2 được sử dụng để làm trắng các loại thực phẩm như đường bột, kẹo, kẹo cao su, bánh quy và các sản phẩm từ sữa.
- Thành phần chống nắng: Khả năng bảo vệ da khỏi cả tia UVA và UVB khiến TiO2 trở thành thành phần quan trọng trong kem chống nắng, đặc biệt là các sản phẩm dành cho trẻ em và người có làn da nhạy cảm.
- Trong công nghiệp: Sản xuất các loại vật liệu, màng phủ, chất xúc tác…
Một trong những vấn đề thường gặp khi sử dụng titanium dioxide trong kem chống nắng là tạo vệt trắng trên da. Để khắc phục điều này, các nhà sản xuất đã tạo ra titanium dioxide ở dạng hạt nano. Kích thước siêu nhỏ giúp các hạt nano TiO2 không để lại vệt trắng, đồng thời dễ dàng thẩm thấu và bảo vệ da hiệu quả hơn.
Titanium Dioxide: Lợi Ích và Rủi Ro Tiềm Ẩn
Độc tính của titanium dioxide được đánh giá là thấp khi sử dụng ngoài da. Tuy nhiên, việc hít phải TiO2, đặc biệt là ở dạng hạt nano, có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe.
Rủi ro tiềm ẩn của hạt nano titanium dioxide:
- Khả năng xâm nhập: Do kích thước siêu nhỏ (nhỏ hơn 100 nanomet), các hạt nano TiO2 có thể xâm nhập sâu vào các lớp da, thậm chí đi vào máu, gây ra những rủi ro tiềm ẩn cho sức khỏe.
- Tác động độc hại: Một số nghiên cứu cho thấy hạt nano TiO2 có thể gây độc hại cho các cơ quan, đặc biệt là não, can thiệp vào hệ thống miễn dịch, gây tổn hại DNA và dẫn đến ung thư.
- Nguy cơ ung thư: Nghiên cứu trên chuột cho thấy nano-titan có thể gây ung thư và làm suy yếu hệ thống miễn dịch.
- Kích ứng phổi: Các hạt nano TiO2 có thể gây kích ứng niêm mạc phổi và gây ra các phản ứng viêm, thậm chí dẫn đến ung thư.
Titanium Dioxide trong Mỹ Phẩm và Kem Chống Nắng:
Nghiên cứu cho thấy hầu hết các hạt nano titanium dioxide có kích thước quá lớn để vượt qua các lớp trên cùng của da người. Tuy nhiên, nguy cơ tiềm ẩn nằm ở việc hít hoặc nuốt phải các hạt nano này. Do đó, nên hạn chế sử dụng các sản phẩm dạng xịt chứa TiO2 để tránh hít phải.
Titanium Dioxide trong Thực Phẩm:
Titanium dioxide được sử dụng để tạo màu trắng cho nhiều loại thực phẩm, đặc biệt là bánh kẹo.
Titanium dioxide được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp thực phẩm, có mặt trong nhiều sản phẩm như nước sốt mì ống, sốt chanh vàng, phô mai, kem và sữa chua. Đáng lo ngại là kẹo ngọt và kẹo cao su có hàm lượng titan dioxide kích thước nano cao nhất, khiến trẻ em trở thành đối tượng tiếp xúc nhiều nhất với hóa chất này. Các nghiên cứu cho thấy những hạt siêu mịn này có thể vượt qua hàng rào ruột và lan sang các cơ quan khác.
Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc gia Pháp năm 2017 cho thấy việc hấp thụ titanium dioxide có thể gây rối loạn hệ thống miễn dịch, viêm ruột và hình thành ung thư. Dù được thực hiện trên chuột, nghiên cứu này đã dấy lên lo ngại về những ảnh hưởng tương tự đối với con người, dẫn đến nhiều lời kêu gọi cấm sử dụng titan dioxide trong thực phẩm và thuốc.
Một số công ty đã chủ động loại bỏ TiO2 khỏi sản phẩm của mình. Ví dụ, Dunkin Donuts đã loại bỏ TiO2 khỏi bánh donut vào năm 2015.
Tác Động Của Titanium Dioxide Đến Môi Trường
Hiện tại, có rất ít nghiên cứu về tác động lâu dài của titanium dioxide trong các sản phẩm như mỹ phẩm và thực phẩm đối với môi trường. Các tác động bất lợi dường như chỉ xảy ra khi có liều lượng cực lớn TiO2 trong môi trường, chẳng hạn như sự cố tràn hóa chất. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các hạt nano titanium dioxide đang gây ô nhiễm bãi biển. Tuy nhiên, các nhà khoa học đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp để giảm thiểu tác hại tiềm tàng từ titanium dioxide trong kem chống nắng, đồng thời vẫn duy trì khả năng bảo vệ da hiệu quả.
Đánh Giá Của Các Chuyên Gia Về Titanium Dioxide
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã liệt kê titanium dioxide là phụ gia thực phẩm an toàn từ năm 1966, miễn là nó không chiếm quá 1% sản phẩm thực phẩm. FDA cũng cho phép sử dụng TiO2 làm phụ gia màu trong thuốc, thiết bị y tế và mỹ phẩm, bao gồm cả các sản phẩm dành cho vùng mắt. FDA cho phép sử dụng titanium dioxide trong các sản phẩm thuốc chống nắng không kê đơn ở nồng độ không quá 25%.
Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu Ung thư (IARC) phân loại titanium dioxide là chất có thể gây ung thư cho con người (Nhóm 2B) vào năm 2006, dựa trên các nghiên cứu cho thấy động vật hít phải nồng độ cao của hóa chất này có thể phát triển khối u phổi, và nguy cơ ung thư phổi tăng nhẹ đối với công nhân sản xuất titanium dioxide.
Ủy ban Khoa học về An toàn Người tiêu dùng của EU kết luận vào năm 2014 rằng titan dioxide có kích thước nano an toàn khi sử dụng trong mỹ phẩm với nồng độ lên tới 25%, ngoại trừ các sản phẩm có thể dẫn đến phơi nhiễm qua đường hô hấp (như thuốc xịt và bột).
Cơ quan Quản lý Hàng hóa Trị liệu của Úc (TGA) lưu ý rằng phần lớn các nghiên cứu cho thấy các hạt nano titanium dioxide không xâm nhập vào da hoặc vào máu. TGA cũng cho biết những rủi ro nhỏ liên quan đến titan dioxit trong kem chống nắng nhỏ hơn nhiều so với những lợi ích mà kem chống nắng chứa titan dioxit mang lại trong việc bảo vệ da khỏi tổn thương và ung thư da.
Environmental Working Group (EWG) đánh giá mức độ nguy hiểm của titanium dioxide là 1-3, lưu ý rằng hóa chất này có độ thâm nhập da thấp, nhưng có thể gây hại nếu hít phải.
ECOCERT không còn chứng nhận các sản phẩm mỹ phẩm có chứa nano titanium dioxide từ năm 2011.
COSMOS công nhận các hạt nano titanium dioxide là bộ lọc UV chấp nhận được nếu đáp ứng một số điều kiện nhất định.
Vậy, Titanium Dioxide Có An Toàn Hay Không?
Kem chống nắng chứa titanium dioxide vẫn là một lựa chọn an toàn và hiệu quả để bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời.
Hiện tại, vẫn chưa có đủ bằng chứng để khẳng định các hạt nano titanium dioxide thực sự gây nguy hiểm cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chúng ta chưa có đầy đủ thông tin về tác động lâu dài của việc tiếp xúc với các hạt nano này.
Đối với mỹ phẩm và kem chống nắng:
Các nghiên cứu cho thấy titanium dioxide có kích thước nano không thể xuyên qua làn da khỏe mạnh. Tuy nhiên, vẫn chưa có đủ bằng chứng về việc liệu titanium dioxide có kích thước nano có thể thâm nhập vào da khi tiếp xúc nhiều lần và lâu dài hay không. Do đó, một số chuyên gia khuyến cáo nên hạn chế sử dụng các hạt nano TiO2 trong kem chống nắng cho đến khi có các nghiên cứu dài hạn chứng minh tính an toàn của chúng.
Đối với thực phẩm:
Tương tự, vẫn chưa có sự đồng thuận về việc ăn các hạt nano titanium dioxide ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta như thế nào. Cần có thêm dữ liệu về tác động của việc tiếp xúc lâu dài với một lượng nhỏ titan dioxide cỡ nano từ thực phẩm, thuốc men và kem đánh răng.
Làm Thế Nào Để Giảm Thiểu Tiếp Xúc Với Hạt Nano Titanium Dioxide?
Mặc dù tranh cãi về titan dioxide vẫn còn, nhưng việc bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời vẫn là vô cùng quan trọng. So với các chất hấp thụ tia cực tím, titanium dioxide vẫn là một trong những lựa chọn an toàn nhất để bảo vệ da. Nếu bạn lo ngại về các hạt nano, hãy ưu tiên sử dụng kem chống nắng dạng kem hoặc gel thay vì dạng xịt.
Đối với mỹ phẩm, hãy lựa chọn các thương hiệu minh bạch về việc không sử dụng hạt nano (ví dụ: Benecos, Hanami và Ere Perez). Điều này đặc biệt quan trọng đối với các sản phẩm dạng bột như phấn má hồng và phấn phủ.
Mặc dù khó tránh khỏi hoàn toàn việc tiếp xúc với titanium dioxide có kích thước nano trong thực phẩm, nhưng bạn có thể giảm thiểu lượng tiêu thụ bằng cách ưu tiên thực phẩm tươi, nguyên chất và hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn.