Thở máy không xâm nhập (NIV), hay còn gọi là thở máy qua mặt nạ, là một phương pháp hỗ trợ hô hấp sử dụng máy thở mà không cần can thiệp đặt nội khí quản hoặc mở khí quản. Phương pháp này giúp bệnh nhân thở tự nhiên nhưng vẫn duy trì áp lực dương liên tục trong suốt chu kỳ hô hấp, hỗ trợ quá trình trao đổi khí và giảm tình trạng khó thở.
Các loại thở máy không xâm nhập phổ biến:
- Máy thở BiPAP (Bilevel Positive Airway Pressure): Cung cấp hai mức áp lực dương khác nhau, một cho thì hít vào và một cho thì thở ra.
- Máy thở CPAP (Continuous Positive Airway Pressure): Duy trì một mức áp lực dương liên tục trong suốt quá trình thở.
Cả hai loại máy này đều nhỏ gọn, dễ sử dụng tại nhà, mang lại hiệu quả điều trị tốt và chi phí hợp lý.
Mục Lục
Trường Hợp Nào Nên Sử Dụng Thở Máy Không Xâm Nhập?
Thở máy không xâm nhập là lựa chọn hàng đầu cho chứng ngưng thở khi ngủ. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp này cho bệnh nhân gặp các vấn đề hô hấp nghiêm trọng sau:
- Đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD): Hỗ trợ hô hấp khi bệnh trở nặng.
- Phù phổi cấp do suy tim sung huyết: Giảm gánh nặng cho tim và cải thiện chức năng hô hấp.
- Hội chứng giảm thông khí do béo phì: Cải thiện khả năng hô hấp ở người béo phì.
- Viêm phổi: Hỗ trợ hô hấp khi phổi bị tổn thương do nhiễm trùng.
- Bệnh hen suyễn bùng phát: Giảm tình trạng co thắt phế quản và khó thở.
- Thở kém sau phẫu thuật: Hỗ trợ hô hấp trong giai đoạn phục hồi.
- Đợt cấp của bệnh rối loạn thần kinh – cơ: Hỗ trợ hô hấp khi các cơ hô hấp bị suy yếu.
- Suy hô hấp, giảm oxy máu ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch: Cung cấp oxy và hỗ trợ hô hấp cho bệnh nhân có hệ miễn dịch yếu.
Điều kiện tiên quyết để sử dụng NIV là bệnh nhân phải tỉnh táo và các cơ hô hấp vẫn còn hoạt động. Phương pháp này giúp giảm nguy cơ biến chứng so với các phương pháp xâm lấn như đặt nội khí quản hoặc mở khí quản.
Trong một số trường hợp, NIV có thể được sử dụng ngay sau khi rút nội khí quản sớm để hỗ trợ bệnh nhân trước khi cai máy thở hoàn toàn. Đây cũng là một lựa chọn cho những người không muốn đặt ống thở nhưng vẫn cần hỗ trợ hô hấp.
Bệnh nhân sử dụng máy thở không xâm nhập BiPAP tại bệnh viện để hỗ trợ hô hấp
Khi Nào Không Nên Sử Dụng Thở Máy Không Xâm Nhập?
NIV có thể không phù hợp nếu bệnh nhân gặp khó thở nghiêm trọng, suy giảm ý thức hoặc khó nuốt.
Phương pháp này chống chỉ định trong các trường hợp sau:
- Ngừng tim, ngừng thở.
- Bất ổn về nội khoa như thiếu máu cơ tim hoặc rối loạn nhịp tim không kiểm soát được.
- Mất khả năng tự bảo vệ đường thở, tổn thương cơ chế ho, không khạc đàm được, khó nuốt và có nguy cơ hít cao.
- Tăng tiết dịch quá nhiều.
- Bệnh nhân khó chịu và không hợp tác với máy thở.
Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng máy thở xâm nhập, đưa ống thở trực tiếp vào khí quản (mở khí quản hoặc đặt nội khí quản).
Rủi Ro Tiềm Ẩn Khi Thở Máy Không Xâm Nhập
Thở máy không xâm nhập thường an toàn và ít tác dụng phụ hơn so với các thủ thuật xâm lấn. Hầu hết các vấn đề phát sinh đều liên quan đến mặt nạ. Dưới đây là một số rủi ro có thể xảy ra:
- Tổn thương hoặc kích ứng da do mặt nạ, khó chịu: Có thể giải quyết bằng cách đổi mặt nạ hoặc điều chỉnh dây đai.
- Đầy bụng nhẹ: Sử dụng thuốc simethicone và giảm áp lực máy nếu bệnh nhân đáp ứng tốt.
- Khô miệng, khô mũi: Nhỏ nước muối sinh lý, tăng độ ẩm và kiểm tra rò khí.
- Sung huyết mũi: Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) hoặc thuốc kháng histamine để giảm phù nề.
- Loét cánh mũi: Nới lỏng dây đai hoặc thay mặt nạ mới.
- Da nổi mụn trứng cá: Bôi kháng sinh tại chỗ.
- Rò rỉ khí từ mặt nạ làm giảm áp lực: Khuyên bệnh nhân ngậm chặt miệng, buộc dây đai ở cằm hoặc đổi sang mặt nạ trùm cả mũi và miệng.
- Kích ứng mắt gây đỏ: Điều chỉnh dây đai và chọn mặt nạ phù hợp.
- Đau xoang hoặc tai: Giảm áp lực máy.
- Chứng sợ bị giam giữ (Claustrophobia): Sử dụng mặt nạ nhỏ hơn và dùng thuốc an thần nếu cần thiết.
Các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi hít, giảm huyết áp, khí phế thũng rất hiếm gặp. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ điều chỉnh áp lực khí, ngừng thở máy hoặc đặt dẫn lưu màng phổi tùy thuộc vào tình hình cụ thể.
Quy Trình Thở Máy Không Xâm Nhập Chi Tiết
Chuẩn Bị Trước Khi Tiến Hành
Trước khi bắt đầu, cả người chăm sóc và bệnh nhân nên làm quen với các bộ phận của máy thở BiPAP hoặc CPAP. Các bộ phận chính bao gồm:
- Động cơ thổi khí vào ống.
- Đường ống kết nối động cơ với mặt nạ.
- Mặt nạ trùm mũi hoặc trùm cả mũi và miệng.
Hãy kiểm tra kỹ các bộ phận, cách lắp ráp và hiểu rõ cách thức hoạt động của máy.
Nếu sử dụng máy tại nhà, hãy tham khảo ý kiến của nhà cung cấp thiết bị y tế để chọn loại máy phù hợp và được hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng, cũng như tần suất vệ sinh các bộ phận. Hãy thử và chọn loại mặt nạ có kích thước vừa vặn, thoải mái.
Trước khi sử dụng NIV, cần hiệu chỉnh áp lực của máy. Việc này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa hô hấp hoặc y tá có kinh nghiệm. Bác sĩ sẽ thiết lập các thông số phù hợp với tình trạng bệnh của từng bệnh nhân.
Kỹ thuật viên hướng dẫn sử dụng máy thở BiPAP cho bệnh nhân tại bệnh viện
Quá Trình Thở Máy Không Xâm Nhập Diễn Ra Như Thế Nào?
Dù sử dụng tại nhà hay tại bệnh viện, hãy tuân thủ chỉ định của bác sĩ về thời gian sử dụng máy. Một số người chỉ cần thở máy trong một khoảng thời gian nhất định hoặc khi có triệu chứng, trong khi những người khác cần duy trì liên tục.
Trong quá trình thở máy, bệnh nhân sẽ đeo mặt nạ kết nối với máy thở. Ban đầu, bạn có thể cảm thấy không thoải mái khi có một luồng không khí lạ đi vào phổi, nhưng bạn sẽ quen dần. Nếu cảm thấy khó thở, hãy báo ngay cho nhân viên y tế hoặc người chăm sóc để điều chỉnh áp suất trên máy.
Quan trọng: Không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong khi thở máy không xâm nhập để tránh nguy cơ hít phải thức ăn hoặc chất lỏng vào phổi.
Hầu hết các máy thở đều hoạt động êm ái. Nếu máy phát ra tiếng ồn lớn, hãy báo cho nhân viên y tế kiểm tra. Nếu bạn khó ngủ vì tiếng ồn, hãy sử dụng nút bịt tai.
Sau Khi Tiến Hành Thở Máy
Nếu các triệu chứng khó thở được cải thiện, bác sĩ sẽ giảm dần áp lực khí hoặc thời gian sử dụng máy trước khi ngừng hẳn.
Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để được tư vấn và điều trị phù hợp.