Thiên táng, hay còn gọi là điểu táng, là một hình thức mai táng đặc biệt và có phần “rùng rợn” trong văn hóa của người Tây Tạng. Thay vì chôn cất thi thể dưới lòng đất, họ lại đưa lên những ngọn núi cao, phó mặc cho đàn kền kền đói khát. Vậy, thiên táng là gì và tại sao người Tây Tạng lại có tục lệ này?
Hai Hình Thức Thiên Táng
Có hai hình thức thiên táng chính: cơ bản và long trọng.
- Thiên táng cơ bản: Thường được thực hiện bởi những người dân du mục hoặc dân làng sống ở vùng sâu vùng xa. Thi thể người chết được đưa lên núi, và đàn kền kền sẽ tự tìm đến.
- Thiên táng long trọng: Phức tạp và mang tính nghi thức cao hơn. Các Lạt Ma sẽ thực hiện nghi lễ cầu nguyện cho người đã khuất trong suốt 24 giờ, thi thể được tắm rửa sạch sẽ và bọc trong vải trắng. Sau đó, cột sống của thi thể sẽ bị phá vỡ để thuận tiện cho việc di chuyển đến địa điểm an táng. Người thân hoặc bạn bè sẽ mang thi thể trên lưng.
Hành trình đến địa điểm thiên táng thường bắt đầu vào sáng sớm. Gia đình sẽ đi cùng, tụng kinh và chơi nhạc đám ma, nhưng phải giữ một khoảng cách nhất định với người chết. Thi thể được đặt nằm sấp trên mặt đá, và các rogyapa (người chuyên xử lý xác chết) hoặc các bậc thầy chôn cất sẽ đốt cây bách xù để thu hút kền kền. Sau đó, họ bắt đầu công việc của mình bằng những con dao sắc bén. Từ tóc đến nội tạng, cuối cùng là các chi của người chết, tất cả đều được bóc tách và ném cho đàn kền kền. Cuối cùng, rogyapa sẽ đập dập phần xương còn lại và trộn với bột lúa mạch để giúp đàn chim dễ dàng tiêu thụ.
Nghi lễ thiên táng, người thực hiện nghi lễ đang xẻ thịt người chết cho kền kền ăn.
Nguồn Gốc của Tục Thiên Táng
Tây Tạng là một vùng đất rộng lớn với diện tích khoảng 1,2 triệu km2, nằm ở phía đông bắc Ấn Độ. Nơi đây có dãy Himalaya hùng vĩ và nhiều vùng đất chưa được khám phá. Phần lớn dân cư Tây Tạng sinh sống ở độ cao khoảng 5.000 mét so với mực nước biển, nơi có khí hậu khắc nghiệt của vùng sa mạc núi cao, với những cơn gió lạnh thấu xương.
Cao nguyên Tây Tạng là một hệ sinh thái cao nhất trên thế giới. Việc chôn cất thi thể dưới lớp đá cứng hoặc băng giá là điều không thể. Đất đai ở đây cũng vô cùng khan hiếm và quý giá. Hỏa táng cũng gặp nhiều khó khăn do thiếu gỗ và nhiên liệu đốt. Tuy nhiên, những đàn kền kền đói khát lại lượn lờ trên bầu trời, và chó sói thì lang thang khắp vùng. Chính vì vậy, thiên táng trở thành một giải pháp hợp lý nhất cho việc an táng người chết ở Tây Tạng.
Địa hình cao nguyên Tây Tạng với núi đá và điều kiện khắc nghiệt.
Ý Nghĩa Tâm Linh Của Thiên Táng
Đa số người Tây Tạng theo Phật giáo Kim cương thừa. Họ tin rằng linh hồn người chết đã rời khỏi thể xác, và phần còn lại chỉ là “xác thân”. Kền kền được tôn kính như những linh vật thiêng liêng, không phải là loài ăn xác thối ma quái mà là “thánh điểu”. Người Tây Tạng tin rằng việc an táng người chết bằng cách cho kền kền ăn cũng giống như việc Đức Phật tổ Như Lai lấy thân mình nuôi hổ dữ để cứu các sinh linh khác. Vì thế, họ tin rằng thi thể người chết được chim ăn sẽ nhanh chóng được lên thiên đàng.
Đây là lời giải thích trọn vẹn cho tục mai táng có vẻ “nhẫn tâm” của người Tây Tạng. Thiên táng không chỉ là một phương pháp xử lý thi thể mà còn là một hành động thể hiện lòng từ bi và sự kết nối giữa con người với thiên nhiên và thế giới tâm linh.