Ngày xửa ngày xưa, tại một làng quê nghèo khó, có một bà lão hiếm muộn. Một ngày, bà ra đồng và ướm chân vào một dấu chân lớn lạ thường. Từ đó, bà mang thai và sinh ra một cậu bé khôi ngô tuấn tú, đặt tên là Gióng.
Bức tranh minh họa Thánh Gióng thời bé, cậu bé bụ bẫm nằm ngửa đòi ăn, không biết ngồi, lẫy, nói hay cười
Nhưng lạ thay, Gióng lên ba tuổi mà vẫn không biết đi, không biết nói, chỉ nằm ngửa ăn và lớn rất chậm.
Thời bấy giờ, giặc Ân hung hãn kéo quân sang xâm lược nước ta. Chúng tàn phá nhà cửa, giết người cướp của, gây nên bao cảnh lầm than. Quân đội nhà Vua Hùng nhiều lần ra trận nhưng đều thất bại. Vua Hùng vô cùng lo lắng, bèn sai sứ giả đi khắp nơi tìm người tài cứu nước.
Hình ảnh sứ giả của Vua Hùng đi tìm người tài giúp nước đánh giặc Ân
Một hôm, sứ giả đến làng Gióng. Nghe tin tìm người tài, mẹ Gióng buột miệng than thở:
“Con ơi, con chậm nói thế này thì bao giờ mới giúp Vua đánh giặc được đây!”
Nghe mẹ nói, Gióng bỗng dưng cất tiếng:
“Mẹ mời sứ giả vào đây cho con!”
Mẹ Gióng vừa mừng vừa lo, vội báo tin cho dân làng. Mọi người đều kinh ngạc trước sự lạ này. Sứ giả vào nhà, hỏi Gióng:
“Ngươi là đứa trẻ lên ba, sao lại muốn gặp ta?”
Gióng dõng dạc đáp:
“Ông về tâu với Vua, rèn cho ta một con ngựa sắt, một thanh gươm sắt, một bộ giáp sắt và một nón sắt. Ta sẽ đánh tan lũ giặc Ân!”
Sứ giả kinh ngạc, vội vã về triều tâu lại mọi chuyện. Vua Hùng mừng rỡ, lập tức ra lệnh cho thợ rèn ngày đêm làm ngựa, gươm, giáp, nón theo lời Gióng. Ngựa sắt rèn xong to lớn khác thường, gươm nặng trịch, áo giáp cứng cáp. Vua Hùng phải điều hàng ngàn quân sĩ mới có thể chuyển đến cho Gióng.
Khi quân lính chở ngựa sắt đến làng, mẹ Gióng lo lắng hỏi con:
“Con ơi, việc nước đâu phải trò đùa. Quân lính đến ầm ĩ cả làng rồi, con tính sao đây?”
Gióng đáp:
“Mẹ đừng lo, mẹ hãy cho con ăn thật nhiều cơm!”
Mẹ Gióng nấu cơm cho con ăn, Gióng ăn bao nhiêu cũng không đủ. Cứ mỗi nồi cơm ăn xong, Gióng lại lớn nhanh như thổi. Hết gạo, mẹ Gióng phải nhờ đến dân làng. Mọi người nô nức mang gạo, khoai, trâu, rượu đến giúp. Gióng ăn bao nhiêu cũng hết, người càng lúc càng cao lớn.
Rồi Gióng bảo mẹ:
“Mẹ may cho con quần áo.”
Dân làng lại mang vải lụa đến may áo quần cho Gióng. Nhưng Gióng lớn quá nhanh, áo vừa may xong đã chật. Cuối cùng, Gióng cao lớn đến mức đầu chạm nóc nhà. Đúng lúc đó, quân lính cũng vừa chuyển ngựa sắt, gươm, giáp, nón đến. Gióng bước ra, vươn vai một cái, biến thành một tráng sĩ khổng lồ, cao lớn sừng sững. Gióng hét lớn:
“Ta là tướng của trời!”
Gióng mặc giáp sắt, đội nón sắt, cầm gươm nhảy lên lưng ngựa. Ngựa sắt hí vang, phun lửa đỏ rực. Gióng thúc ngựa phi thẳng đến nơi giặc đóng quân. Ngựa phi nhanh như bay, mỗi bước dài hàng chục con sào.
Ảnh minh họa Thánh Gióng dũng mãnh phi ngựa sắt xông trận đánh giặc Ân
Đến đồn giặc, Gióng vung gươm chém giết quân giặc như chém chuối. Ngựa phun lửa thiêu rụi đồn trại. Quân giặc chết như ngả rạ. Tướng giặc Ân Vương cố gắng chống cự, nhưng Gióng càng đánh càng mạnh. Khi gươm gãy, Gióng không hề nao núng, nhổ tre bên đường quật tan quân giặc. Ân Vương bị Gióng quật chết. Quân giặc tan rã, bỏ chạy toán loạn.
Trong chốc lát, Gióng đã đánh tan quân giặc Ân, giải phóng đất nước. Khi đến chân núi Sóc Sơn, Gióng cởi giáp trụ, rồi cả người lẫn ngựa bay thẳng lên trời.
Để tưởng nhớ công ơn của người anh hùng, Vua Hùng cho lập đền thờ Gióng tại quê nhà, phong làm Phù Đổng Thiên Vương.
Ngày nay, dấu chân ngựa của Thánh Gióng vẫn còn in dấu trên những ao hồ kéo dài từ Kim Anh đến Sóc Sơn. Khu rừng bị ngựa phun lửa đốt cháy được gọi là làng Cháy. Loại tre bị Gióng nhổ quật giặc có màu vàng óng, gọi là tre ngà.