Thang âm (scale) là một khái niệm cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong âm nhạc. Việc hiểu rõ về thang âm không chỉ giúp bạn chơi nhạc cụ tốt hơn mà còn mở ra cánh cửa để sáng tạo và cảm thụ âm nhạc một cách sâu sắc hơn. Vậy, thang âm là gì và tại sao nó lại quan trọng đến vậy?
Thang âm (Scale) là gì?
Thang âm đơn giản là một tập hợp các nốt nhạc được sắp xếp theo một trật tự nhất định, tạo nên một âm hưởng hài hòa khi chơi cùng nhau. Sự kết hợp của các nốt trong thang âm tạo ra giai điệu đặc trưng cho một bài hát hoặc một đoạn nhạc. Ví dụ, một bài hát được viết ở giọng La thứ (Am) sẽ sử dụng các nốt thuộc thang âm La thứ, chẳng hạn như A, B, C, D, E, F, G, và A.
Tại sao cần học Thang Âm?
Học thang âm mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người học nhạc:
- Phát triển kỹ năng ngón tay: Việc luyện tập các bài tập thang âm giúp tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của các ngón tay, cải thiện kỹ thuật chơi nhạc cụ.
- Khả năng sáng tạo (Improvisation): Nắm vững thang âm cho phép bạn tự do ứng tấu (improvise) những đoạn solo độc đáo, thể hiện cá tính âm nhạc riêng. Bạn cũng sẽ hiểu rõ hơn về cách các nhạc sĩ khác sử dụng thang âm trong tác phẩm của họ.
- Nền tảng lý thuyết âm nhạc: Thang âm là một phần quan trọng của lý thuyết âm nhạc. Hiểu về thang âm giúp bạn nắm bắt cấu trúc và quy luật của âm nhạc, từ đó có thể phân tích và sáng tác nhạc hiệu quả hơn.
Cấu trúc vòng tròn bậc 5 trong âm nhạc
Thang Âm Trưởng (Major Diatonic Scale)
Trong số rất nhiều loại thang âm khác nhau (như Pentatonic, Harmonic, Melodic, Blue, Jazz…), thang âm trưởng (Major Diatonic Scale) là loại thang âm phổ biến và dễ làm quen nhất đối với người mới bắt đầu.
Diatonic Scale là gì?
Diatonic Scale là một thang âm được cấu tạo từ 7 nốt cơ bản, phân biệt với thang âm pentatonic (5 nốt), còn gọi là ngũ cung. Một ví dụ điển hình của Diatonic Scale là giọng Đô trưởng (C major), bao gồm các nốt: C, D, E, F, G, A, B (7 nốt).
“Major” trong Thang Âm Trưởng nghĩa là gì?
“Major” có nghĩa là “trưởng”. Thực chất, nó là một cách sắp xếp có thứ tự của tập hợp 7 nốt. Trong giọng Đô trưởng (C major), ta thấy:
C – D – E – F – G – A – B – C
Khoảng cách giữa các nốt này được xác định bằng cung và nửa cung:
W W H W W W H
Trong đó:
- W (Whole): 1 cung
- H (Half): Nửa cung
Như vậy, một tập hợp 7 nốt có cao độ chênh lệch nhau theo thứ tự W W H W W W H được gọi là thang âm trưởng. Nốt đầu tiên của tập hợp, ví dụ như nốt C, được xác định là nốt đại diện cho thang âm đó. Do đó, thang âm C trưởng có nốt C là nốt đầu tiên và cấu tạo của 7 nốt được sắp xếp theo thứ tự WWHWWWH.
Xây dựng Thang Âm từ các Nốt Khác
Việc xây dựng thang âm từ các nốt khác cũng tuân theo cấu trúc tương tự của thang âm trưởng. Chỉ cần xác định nốt đầu tiên và sắp xếp các nốt theo thứ tự W W H W W W H, bạn sẽ tạo ra được các thang âm trưởng khác nhau.
Ví dụ: Thang âm G trưởng sẽ là:
G – A – B – C – D – E – F# – G
Với cấu trúc: W W H W W W H
Để hiểu rõ hơn về cách các nốt thăng giáng được sử dụng trong các giọng trưởng khác nhau, bạn có thể tìm hiểu về “Circle of Fifths” (Vòng tròn bậc 5) hoặc “Vòng tròn hợp âm”. Vòng tròn bậc 5 là một công cụ hữu ích giúp bạn hình dung mối quan hệ giữa các khóa nhạc và số lượng dấu thăng (#) hoặc giáng (b) trong mỗi khóa. Việc nắm vững vòng tròn bậc 5 sẽ giúp bạn dễ dàng chuyển đổi giữa các khóa nhạc và hiểu rõ hơn về cấu trúc của âm nhạc.