Bạn có nhớ cảm giác chật vật khi lần đầu tập đi xe đạp, hay những bước chân vụng về để hoàn thiện một điệu nhảy? Hoặc những nốt nhạc lạc nhịp khi làm quen với một loại nhạc cụ mới? Tất cả chúng ta đều trải qua giai đoạn khó khăn khi học hỏi những điều mới. Nhưng khi đã thành thạo, mọi thứ trở nên dễ dàng và tự nhiên như hơi thở. Điều gì đã giúp chúng ta làm được điều đó? Câu trả lời nằm ở sức mạnh tiềm thức, một nguồn nội lực mạnh mẽ thúc đẩy hành vi con người.
Mục Lục
Sức mạnh tiềm thức là gì?
Chúng ta thường nghe nói rằng con người chỉ sử dụng một phần nhỏ não bộ. Sự thật này bắt nguồn từ hoạt động của tâm trí tiềm thức (subconscious mind), một phần luôn hoạt động liên tục và âm thầm chi phối mọi hành động trong cuộc sống.
Hãy thử hình dung khi bạn tập thiền. Khi bạn tập trung vào hơi thở, sức mạnh tiềm thức bắt đầu trỗi dậy, dần kiểm soát tâm trí ý thức. Bạn bắt đầu hít thở sâu hơn bằng bụng một cách tự nhiên, không cần phải gắng sức suy nghĩ. Tiềm thức sẽ tự động điều khiển nhịp thở cho đến khi bị một yếu tố bên ngoài tác động, ví dụ như căng thẳng. Mọi thứ diễn ra một cách tự động, được điều khiển từ sâu bên trong tâm trí.
Mỗi giây, não bộ tiếp nhận và xử lý vô số thông tin từ các giác quan. Nếu phải xử lý tất cả thông tin này một cách có ý thức, não bộ sẽ bị quá tải. Đó là lý do chúng ta cần một “bộ lọc” – tâm trí tiềm thức. Tiềm thức tiếp nhận thông tin, chọn lọc và chỉ chuyển đến ý thức những thông tin thực sự quan trọng và liên quan đến bạn ở thời điểm hiện tại.
Sức mạnh tiềm thức được xem là chìa khóa để đạt được thành công trong cuộc sống và công việc. Theo quy luật hấp dẫn (Law of Attraction), suy nghĩ của chúng ta, dù ý thức hay vô thức, đều ảnh hưởng đến trải nghiệm thực tế, bao gồm cả thành công trong công việc, tài chính, các mối quan hệ, sức khỏe và hạnh phúc. Do đó, việc rèn luyện và lựa chọn suy nghĩ tích cực là vô cùng quan trọng.
Sức mạnh tiềm ẩn bên trong mỗi con người, chờ được khai phá. Alt: tiềm thức con người sức mạnh tiềm ẩn
Lý thuyết về năng lực của tiềm thức
Hành vi của con người, cả ý thức và vô thức, đều liên quan mật thiết đến hoạt động của não bộ. Khả năng kiểm soát suy nghĩ, phối hợp vận động và trải nghiệm cảm xúc đều chịu ảnh hưởng bởi mức độ sâu sắc của quá trình xử lý thông tin.
Nhà tâm lý học nổi tiếng Sigmund Freud (1856 – 1939) đã đưa ra mô hình tâm trí 3 cấp độ, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của tiềm thức:
-
Ý thức (Conscious): Là những suy nghĩ và hành động mà chúng ta nhận thức được. Ý thức bao gồm nhận thức về môi trường xung quanh, những suy nghĩ và cảm xúc hiện tại, các giác quan và cảm giác đói, no,… Ví dụ, khi bạn ngắm một bông hoa hồng, bạn ý thức được vẻ đẹp và mùi hương của nó.
-
Tiềm thức (Subconscious): Chi phối những phản ứng và hành động tự nhiên mà chúng ta có thể nhận thức được nếu chủ động suy nghĩ về chúng. Tiềm thức chứa đựng những ký ức, niềm tin, nỗi sợ hãi và những đánh giá chủ quan về thực tế. Tác động của tiềm thức rất mạnh mẽ, có thể định hướng hành động của bạn trong cuộc sống mà bạn không hề hay biết. Ví dụ, khi bạn đã lái xe thành thạo, bạn không cần phải suy nghĩ về việc đạp phanh hay nhìn gương như thế nào. Mọi hành động diễn ra một cách tự nhiên, nhưng bạn vẫn có thể nhận thức được chúng nếu chủ động suy nghĩ về chúng.
Mô hình ba cấp độ tâm trí: Vô thức, Tiềm thức và Ý thức. Alt: Mô hình tâm trí ba cấp độ Freud
- Vô thức (Unconscious): Chứa đựng những sự kiện và ký ức trong quá khứ mà chúng ta không thể nhớ lại, dù cố gắng đến đâu. Ví dụ, từ ngữ đầu tiên bạn nói trong đời, hoặc cảm giác khi bạn lần đầu tiên tự bước đi.
Cuốn sách “Sức mạnh tiềm thức” (The Power of your Subconscious Mind) của Joseph Murphy là một trong những tác phẩm nổi tiếng đi sâu vào việc khám phá và giải mã sức mạnh của tiềm thức.
Sức mạnh tiềm thức có thật không?
Nghiên cứu về sự tương tác giữa các cấp độ suy nghĩ và hành vi con người vẫn là một chủ đề được quan tâm trong lĩnh vực tâm lý học và khoa học thần kinh. Các nhà khoa học đang nỗ lực khám phá những chiều sâu khác nhau của tâm trí để hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động của nó.
Trong nhiều trường hợp, việc phân tích các cấp độ xử lý thông tin được thực hiện thông qua mô hình hóa. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra cách các tín hiệu tâm lý ảnh hưởng đến quá trình học tập, và cách tác động của suy nghĩ có ý thức, tiềm thức và vô thức có thể được mô hình hóa dựa trên biểu hiện cảm xúc trên khuôn mặt.
Thí nghiệm chứng minh sự ảnh hưởng của tiềm thức lên nhận thức. Alt: Thí nghiệm khoa học chứng minh sức mạnh tiềm thức
Trong thí nghiệm này, người tham gia được xem ảnh các khuôn mặt và được yêu cầu xác định xem biểu cảm trên khuôn mặt trong ảnh trước đó có giống với ảnh sau đó hay không. Kết quả cho thấy, người tham gia có thể nhận biết chính xác sự khác biệt giữa các biểu cảm nếu hình ảnh được hiển thị trong ít nhất 0,047 giây. Khi thời gian hiển thị giảm xuống còn 0,027-0,033 giây, tỷ lệ phản hồi chính xác giảm xuống khoảng một nửa. Khi thời gian hiển thị chỉ còn 0,020 giây, người tham gia hầu như không thể phân biệt được các biểu cảm trên khuôn mặt.
Kết quả này cho thấy sự khác biệt rõ ràng giữa ảnh hưởng có ý thức và vô thức của suy nghĩ. Người tham gia chỉ có thể trả lời đúng nếu thời gian hiển thị ảnh đủ để đạt đến mức độ nhận thức có ý thức. Đáng chú ý là, thời gian hiển thị ảnh từ 0,027-0,033 giây không đủ để kích thích nhận thức có ý thức, nhưng vẫn đủ để gây ảnh hưởng đến hành vi. Tỷ lệ câu trả lời đúng giảm một nửa cho thấy rằng, dù không nhận thức được một cách rõ ràng, tiềm thức vẫn có thể xử lý thông tin và ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta.
Tri thức là sức mạnh, chìa khóa để khai phá tiềm năng vô tận. Alt: tri thức sức mạnh khai phá tiềm thức
Quá trình kích hoạt tiềm thức
Có lẽ bạn đang tự hỏi: Liệu kích thích não bộ dưới ảnh hưởng của tiềm thức có khác biệt so với ý thức? Tại sao suy nghĩ có ý thức thường diễn ra chậm hơn so với suy nghĩ vô thức?
Cấu trúc phức tạp của não bộ, nơi diễn ra mọi quá trình tư duy. Alt: Cấu trúc não bộ con người và chức năng
Trước đây, chúng ta khó có thể xác định vị trí chính xác của các quá trình tư duy trong não bộ, cũng như hình dung các vùng não cụ thể nào được kích hoạt. Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ chụp ảnh não đã giúp các nhà khoa học nghiên cứu quy trình xử lý suy nghĩ bằng cách hình ảnh hóa những thay đổi trong cấu trúc thần kinh của não bộ.
Nghiên cứu mô hình tâm trí cho thấy rằng mức độ sâu sắc của suy nghĩ phụ thuộc vào lộ trình xử lý. Khoa học đã phân biệt rõ ràng quá trình xử lý suy nghĩ có ý thức và vô thức. Trong khi đó, hoạt động của tiềm thức lại khó xác định hơn. Những suy nghĩ trong tiềm thức dường như không có mô hình xử lý riêng biệt, nhưng lại chia sẻ một số đặc điểm của cả tư duy có ý thức và vô thức.
Bí mật sức mạnh tiềm thức
Tiềm thức đóng vai trò như một kho lưu trữ và truy xuất dữ liệu. Chức năng của nó là đảm bảo phản hồi chính xác theo cách thức đã được “lập trình” từ trước. Nhờ có tiềm thức, lời nói và hành động của bạn luôn nhất quán với một khuôn mẫu phù hợp với quan niệm về bản thân. Vì vậy, việc lặp lại những khẳng định tích cực (positive affirmations) là rất quan trọng. Bạn hoàn toàn có thể “lập trình” lại khuôn mẫu suy nghĩ của mình bằng cách thực hành tư duy tích cực và hướng tới thành công.
Đây là lý do tại sao các hoạt động truyền cảm hứng, chẳng hạn như đọc những câu danh ngôn nổi tiếng, mang lại tác động lớn trong việc rèn luyện tư duy tích cực. Bằng cách tập trung vào những ý tưởng thăng hoa, tiềm thức của bạn sẽ bắt đầu hình thành một mô hình tích cực trong cách suy nghĩ và nhìn nhận cuộc sống.
Sức mạnh tiềm thức mang tính chủ quan cao. Nó không suy nghĩ hay lập luận một cách độc lập, mà chỉ tuân theo mệnh lệnh từ tâm trí có ý thức của bạn. Nếu ví tâm trí có ý thức như người làm vườn gieo hạt, thì tâm trí tiềm thức là khu vườn để hạt giống nảy mầm và phát triển. Do đó, việc gieo những hạt giống tích cực vào tâm trí là vô cùng quan trọng.
Tâm trí ý thức ra lệnh, tâm trí tiềm thức tuân theo, tạo nên sức mạnh tổng hòa. Alt: Ý thức ra lệnh tiềm thức tuân theo sức mạnh
Tiềm thức luôn hoạt động liên tục, điều chỉnh hành vi của bạn theo một khuôn mẫu phù hợp với những suy nghĩ, hy vọng và mong muốn của bạn. Tùy thuộc vào việc bạn “gieo” những hạt giống gì trong suy nghĩ, tiềm thức sẽ trả lại cho bạn những “hoa quả” hoặc “cỏ dại” tương ứng.
Sức mạnh tiềm thức hoạt động như thế nào?
Liên quan đến tiềm thức, có một khái niệm gọi là xung cân bằng nội môi (homeostatic impulse). Chức năng của nó là điều chỉnh các chức năng sinh lý như nhiệt độ cơ thể, nhịp tim và hơi thở.
Brian Tracy giải thích rằng, thông qua hệ thống thần kinh tự chủ, xung động nội môi duy trì trạng thái cân bằng giữa hàng trăm chất hóa học trong hàng tỷ tế bào của cơ thể, giúp cho toàn bộ “cỗ máy thể lý” hoạt động hài hòa.
Tiềm thức cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì “cân bằng nội môi” về tinh thần, bằng cách giữ cho bạn suy nghĩ và hành động theo cách phù hợp với những gì bạn đã làm và nói trong quá khứ.
Tất cả thói quen suy nghĩ và hành động của bạn đều được lưu giữ trong tiềm thức. Tiềm thức ghi nhớ tất cả các vùng an toàn (comfort zones) của bạn và đảm bảo rằng bạn luôn hành động trong khu vực đó. Đây là lý do tại sao chúng ta cần thường xuyên viết ra các mục tiêu cụ thể, đo lường được, có thể đạt được, liên quan và có thời hạn (SMART). Sau một thời gian, việc duy trì năng suất và tập trung vào mục tiêu sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong vùng an toàn của bạn.
Tiềm thức là nguyên nhân khiến bạn cảm thấy không thoải mái, cả về mặt tinh thần và thể chất, mỗi khi bạn cố gắng làm điều gì đó mới mẻ hoặc thay đổi thói quen. Cảm giác sợ hãi và khó chịu là dấu hiệu cho thấy tiềm thức của bạn đã được kích hoạt.
Đây là lý do tại sao chúng ta thường gặp khó khăn khi muốn thay đổi những thói quen cũ. Tuy nhiên, bằng cách học cách kiểm soát có chủ đích những khuôn mẫu này, bạn có thể tạo ra những vùng an toàn mới mà tiềm thức có thể thích nghi theo.
Kiểm soát và làm chủ tiềm thức để đạt được mục tiêu. Alt: Kiểm soát sức mạnh tiềm thức thành công
Vận dụng sức mạnh tiềm thức
Bạn sẽ nhận thấy rằng tiềm thức luôn cố gắng “níu kéo” bạn trở lại vùng an toàn mỗi khi bạn muốn thử một điều gì đó mới. Chỉ cần suy nghĩ về việc đó thôi cũng đủ khiến bạn cảm thấy căng thẳng và bất an. Điều này giải thích tại sao chúng ta thường gặp khó khăn khi áp dụng các chiến lược quản lý thời gian (time management) lần đầu tiên. Tuy nhiên, một khi nó trở thành thói quen, tiềm thức sẽ được “lập trình” lại theo hướng có lợi cho bạn.
Những người thành công luôn sẵn sàng bước ra khỏi vùng an toàn của họ. Họ hiểu rằng việc hành động trong khuôn khổ vùng an toàn sẽ đẩy họ vào “lối mòn”, và sự tự mãn là kẻ thù lớn nhất của tư duy sáng tạo và phát triển.
Để phát triển bản thân, bạn phải sẵn sàng cảm thấy lúng túng và không thoải mái khi làm điều gì đó mới trong những lần đầu tiên. Hãy chấp nhận thất bại cho đến khi bạn hình thành được một vùng an toàn mới ở một cấp độ cao hơn.
Nếu bạn muốn mở rộng phạm vi an toàn của mình, hãy tìm hiểu về thói quen của những người thành công. Đó là những hình mẫu suy nghĩ của các nhà lãnh đạo và nhà tư tưởng vĩ đại. Việc “giải phóng” sức mạnh của những hành vi này sẽ giúp bạn tiến gần hơn trên con đường trở thành người mà bạn muốn.
Bạn chính là những gì bạn nghĩ, hãy nuôi dưỡng những suy nghĩ tích cực. Alt: Bạn là những gì bạn nghĩ sức mạnh tiềm thức
Nắm vững những bí quyết lập trình lại tiềm thức sẽ giúp bạn tin tưởng vào bản thân hơn và không còn sợ hãi trước những điều chưa biết. Quan trọng hơn, nó sẽ rèn luyện não bộ để sẵn sàng theo đuổi những mong muốn, ước mơ và mục đích sống thực sự của bạn.
Hiểu rõ và biết cách ứng dụng sức mạnh tiềm thức là nền tảng để tiến gần hơn đến thành công. Ví dụ, có thể bạn đã ấp ủ ý định viết một cuốn sách trong nhiều năm qua. Bằng cách làm chủ tiềm thức để có được sự tự tin, bạn sẽ lên kế hoạch học cách viết sách, thay vì chỉ mơ ước mà không bao giờ hành động.