Nhạc sĩ Thanh Sơn, người được mệnh danh là “nhạc sĩ của dòng nhạc dân ca quê hương Nam Bộ,” đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán thính giả với ca khúc “Sóc Sờ Bai Sóc Trăng.” Bài hát không chỉ là một tác phẩm âm nhạc, mà còn là một bức tranh đầy màu sắc về vùng đất và con người Sóc Trăng.
Mục Lục
Thanh Sơn – Người Con của Miền Tây Sông Nước
Nhạc sĩ Thanh Sơn (1940 – 2012), tên thật là Lê Văn Thiện, sinh ra tại Sóc Trăng. Ông là tác giả của nhiều ca khúc đi vào lòng người như “Nhật ký đời tôi,” “Trả lại thời gian,” “Mùa hoa anh đào,” “Đoản xuân ca,” “Hồn quê,” “Hoa tím người xưa”… Những sáng tác của ông trải dài trên khắp mọi miền đất nước, từ “Non nước hữu tình” (miền Bắc), “Trở lại thành phố sương mù” (Tây Nguyên), “Thương về cố đô,” “Đôi lời gửi Huế” (miền Trung) đến “Quê hương 3 miền”…
Trong những sáng tác của Thanh Sơn, người nghe dễ dàng cảm nhận được sự giản dị, chân chất, cùng với tình cảm tha thiết dành cho quê hương, con người Nam Bộ và tình yêu đất nước cao đẹp. Đặc biệt, những ca khúc viết về quê hương và con người Nam Bộ của ông luôn được công chúng đón nhận, tiêu biểu như “Sóc Sờ Bai Sóc Trăng,” “Hành trình trên đất phù sa,” “Áo mới Cà Mau,” “Yêu cô gái Bạc Liêu,” “Hương lúa Hậu Giang,” “Chiều mưa Kiên Giang,” “Tình em Tháp Mười,” “Điệu Lâm Thôn Trà Vinh,” “Áo trắng Gò Công,” “Cần Thơ”… Các tác phẩm của ông đã in sâu vào tâm trí của người dân 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
“Sóc Sờ Bai Sóc Trăng” – Tiếng Lòng của Người Con Xứ Sóc Trăng
Sinh ra và lớn lên tại Sóc Trăng, nhạc sĩ Thanh Sơn luôn trân trọng những gì thuộc về quê hương. Bằng ca từ giản dị mà điêu luyện, ông đã viết nên một khúc dân ca đậm đà về nơi chôn nhau cắt rốn của mình – “Sóc Sờ Bai Sóc Trăng.”
Bài hát mở đầu với nhịp điệu hào hứng, như muốn giới thiệu với mọi người về miền quê Sóc Trăng, nơi tác giả sinh ra: “Người dân quê tôi Sóc Trăng.” Người dân Sóc Trăng, cũng như những người dân miền Tây nói chung, nổi tiếng với đức tính chịu thương chịu khó, cần cù, “dầm mưa dãi nắng.” Họ gắn bó với đất đai, ruộng đồng, trồng trọt và chăn nuôi để tạo ra những hạt ngọc trời, những bát cơm thơm ngon, trắng ngần. Đồng thời, người Sóc Trăng còn thật thà, dễ mến, hiếu khách, sống hòa đồng và hăng say lao động để tạo nên những giá trị vật chất và tinh thần cho cuộc sống.
Cánh đồng lúa chín vàng, biểu tượng của sự trù phú và cần cù lao động của người dân Sóc Trăng.
“Người dân quê tôi Sóc Trăng
Đã bao đời dầm mưa dãi nắng
Đổi lấy chén cơm thơm ngọt
Như sữa mẹ mát ngọt đời con”
Sóc Trăng là một tỉnh ven biển thuộc Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam. Theo nhà nghiên cứu Trịnh Công Lý, tên gọi Sóc Trăng xuất phát từ từ “Srok Kh’leang” của tiếng Khmer. “Srok” có nghĩa là “xứ,” “cõi,” còn “Kh’leang” là “kho,” “vựa,” “chỗ chứa bạc.” “Srok Kh’leang” có nghĩa là xứ có kho chứa bạc của nhà vua. Tiếng Việt phiên âm ra là “Sốc-Kha-Lang,” rồi sau đó thành Sóc Trăng.
“Sông quê tôi đổ về ba ngã
Cây trái ngọt cửa dòng phù sa”
Nhạc sĩ Thanh Sơn tiếp tục dẫn dắt người nghe đến những địa danh nổi tiếng của Sóc Trăng. Đầu tiên là Trường Khánh, nơi có “người bạn Hoa” của ông. Trường Khánh thực tế là một xã thuộc huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng, nơi sinh sống của nhiều người Hoa. Tác giả cũng khéo léo giới thiệu đôi nét về văn hóa của vùng đất này qua câu “tùa chế tùa hia, úa tá lư thìa” – một câu nói quen thuộc của người Hoa. Theo cách gọi của người Hoa, “chế” là chị, còn “hia” là anh. Câu nói này như lời mời gọi du khách đến với Sóc Trăng, nơi có món bánh pía nổi tiếng, một sản phẩm mang đậm dấu ấn của đồng bào người Hoa Nam Bộ.
“Đường qua Trường Khánh có người bạn Hoa
Tùa chế tùa hia, úa tá lư thìa”
Tiếp theo, tác giả đưa người nghe đến Đại Tâm, nơi có “người bạn Khmer” của ông. Đại Tâm là một xã thuộc huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. Xã này nổi tiếng với hai món bánh cống và bánh bò nướng ngói thơm lừng. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với ẩm thực, mà còn được biết đến với chùa Sà Lôn (chùa Chén Kiểu) – ngôi chùa có kiến trúc độc đáo và khác lạ so với các chùa Phật giáo khác ở Nam Bộ.
Chùa Sà Lôn (Chén Kiểu) với kiến trúc độc đáo, thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa người Kinh và người Khmer tại Sóc Trăng.
Đến với những ca từ tiếp theo, người nghe sẽ được hiểu thêm về văn hóa Nam Bộ. Đại Tâm là vùng đất có nhiều đồng bào Khmer sinh sống lâu đời. Người Khmer có một nền văn hóa vô cùng độc đáo, thể hiện qua nghệ thuật dù kê, một trong ba loại hình nghệ thuật kịch hát nổi tiếng của người Khmer (rô băm, dù kê và dì kê). Bên cạnh đó còn có điệu múa lâm thôn hấp dẫn, thường xuất hiện trong những ngày sinh hoạt văn nghệ của người Khmer.
Câu hát “Sóc sờ bai, bòn, tâu na bòn, tâu na bòn ơi” là một điểm nhấn đặc biệt trong bài hát. “Sóc Sờ Bai” có thể hiểu theo hai nghĩa: Thứ nhất, “Sóc” là “phum,” “sóc” – đơn vị tổ chức sinh sống của người Khmer, còn “Sờ Bai” là tên một phum, sóc ở Sóc Trăng; Thứ hai, “sờ bai” có nghĩa là vui vẻ, nên cả câu có thể hiểu là “sóc vui vẻ của người Sóc Trăng.” “Tâu na bòn” có nghĩa là “ở đâu vậy,” “tâu na bòn ơi” có nghĩa là “đi đâu vậy anh (em) ơi.” Như vậy, câu hát này có thể được hiểu là lời mời gọi mọi người đến với Sóc Sờ Bai, một vùng đất tươi đẹp và mến khách của người Khmer tại Sóc Trăng.
“Về Đại Tâm thăm người bạn Khmer
Nghe hát dù kê và điệu múa lâm thôn
Sóc sờ bai, bòn,
Tâu na bòn,
Tâu na bòn ơi”
Nhạc sĩ Thanh Sơn sinh ra tại Sóc Trăng, nhưng do hoàn cảnh lịch sử và niềm đam mê âm nhạc, ông phải xa quê hương và đi khắp mọi miền đất nước. Tuy vậy, trái tim của ông luôn hướng về quê hương, về cội nguồn. Ca từ và giai điệu lắng đọng ở cuối bài hát gợi lên trong lòng người nghe những cảm xúc nghẹn ngào về tình cảm của những người con xa quê. Câu nói của nhạc sĩ Thanh Sơn như một “chân lý cuộc sống” đối với mỗi người: “Dù đi bốn biển năm châu, xa quê rồi mới hiểu lòng đau.”
Lũy tre làng, hình ảnh quen thuộc gợi nhớ về quê hương Sóc Trăng trong lòng người con xa xứ.
“Về đây quê hương Sóc Trăng
Lũy tre làng hàng dừa rợp bóng
Dù đi bốn biển năm châu
Xa quê rồi mới hiểu lòng đau”
Trong những ngày lễ lớn của bà con Sóc Trăng nói riêng và người dân Nam Bộ nói chung, đặc biệt là dịp Tết Chol Chnam Thmay (Tết cổ truyền hay Lễ đón chào năm mới của người Khmer Nam Bộ), mọi người được sum họp, quây quần bên nhau. Và mỗi lần ngang qua các phum sóc, người ta lại được nghe đi nghe lại bài hát “Sóc Sờ Bai Sóc Trăng.” Sự hiện diện của bài hát này như một món ăn tinh thần, góp phần làm cho không khí vui tươi của những ngày lễ thêm phần trọn vẹn.