Lễ Vượt Qua (Passover) là một trong những ngày lễ quan trọng nhất của người Do Thái, không chỉ là dịp kỷ niệm cuộc giải phóng khỏi ách nô lệ ở Ai Cập mà còn là biểu tượng cho khát vọng tự do và tinh thần vượt qua mọi khó khăn, kể cả lòng thù hận.
Một dĩa Seder với đầy đủ các món ăn tượng trưng: rau parsley, trứng luộc, rau romaine lettuce, xương cừu nướng, táo và hạt trộn rượu, và khoai.
Mục Lục
Nguồn Gốc và Ý Nghĩa Lịch Sử
Lễ Vượt Qua, hay còn gọi là Hag ha-Herut (Tiệc Mừng Tự Do), diễn ra vào tháng Nissan (tháng Ba – tháng Tư dương lịch), kéo dài 8 ngày. Lễ kỷ niệm sự kiện lịch sử cách đây hơn 3000 năm, khi người Do Thái thoát khỏi ách nô lệ ở Ai Cập. Câu chuyện bắt đầu khi người Do Thái được Pharaoh cho phép định cư tại Ai Cập. Tuy nhiên, do số lượng người Do Thái ngày càng tăng, Pharaoh lo sợ và bắt họ làm nô lệ. Để hạn chế sự phát triển dân số, Pharaoh ra lệnh giết tất cả bé trai sơ sinh người Do Thái.
Một bé trai tên Moses đã sống sót nhờ được công chúa Ai Cập tìm thấy và nuôi dưỡng. Khi trưởng thành, Moses nhận sứ mệnh từ Thiên Chúa, dẫn dắt dân tộc Do Thái rời khỏi Ai Cập. Pharaoh từ chối, dẫn đến 10 tai họa giáng xuống Ai Cập. Tai họa cuối cùng, cái chết của con trai перворожденного Pharaoh, khiến nhà vua sợ hãi và cho phép người Do Thái rời đi trong đêm.
Khi người Do Thái đã đi, Pharaoh hối hận và dẫn quân đuổi theo. Đoàn người Do Thái bị mắc kẹt giữa biển cả và quân đội Ai Cập. Moses, theo lệnh của Thiên Chúa, giơ tay lên, và biển tách đôi, tạo thành con đường cho dân Do Thái vượt qua. Quân Ai Cập đuổi theo nhưng bị biển nuốt chửng khi Moses khép tay lại.
Lễ Vượt Qua không chỉ là sự kiện lịch sử mà còn là bài học về lòng dũng cảm, niềm tin và khát vọng tự do. Thông qua các nghi thức và món ăn mang ý nghĩa biểu tượng, người Do Thái truyền lại câu chuyện này cho thế hệ sau, nhắc nhở họ về giá trị của tự do.
Nghi Thức Seder và Các Món Ăn Biểu Tượng
Trong suốt 8 ngày lễ, các gia đình Do Thái tụ tập vào buổi tối để tham dự bữa ăn Seder (có nghĩa là “lề luật”), đọc sách Haggadah (nghĩa là “kể lại”) và thưởng thức các món ăn đặc biệt. Bàn ăn được trang hoàng lộng lẫy, với rượu nho và bộ đồ ăn đẹp nhất.
Bàn ăn Seder được bày biện trang trọng với đầy đủ các món ăn biểu tượng, rượu nho và sách Haggadah.
Trung tâm của bàn ăn là k’arah (dĩa Seder), chia thành 6 phần, mỗi phần dành cho một món ăn biểu tượng:
- Maror và Chazeret: Các loại rau đắng (horseradish, rau romaine lettuce, coriander, horehound, nettle) tượng trưng cho sự cay đắng mà người Do Thái phải chịu đựng trong thời kỳ nô lệ.
- Charoset: Hỗn hợp các loại hạt, táo, chà là cắt nhỏ trộn với rượu đỏ và quế, tượng trưng cho vữa xây dựng mà người Do Thái bị ép làm nô lệ xây kim tự tháp cho người Ai Cập.
- Karpas: Rau xanh (parsley, celery, khoai tây luộc) nhúng vào nước muối hoặc dấm, tượng trưng cho mồ hôi và nước mắt của người Do Thái trong thời kỳ nô lệ, đồng thời biểu trưng cho mùa xuân, mùa của sự giải phóng.
- Z’roa (Zeroah): Thịt cừu nướng, xương ống dê nướng hoặc cánh gà nướng, tượng trưng cho lễ vật korban pesach trong Đền Jerusalem. Người ăn chay có thể thay thế bằng củ dền đỏ hoặc khoai lang nướng.
- Beitzah: Trứng luộc, tượng trưng cho lễ vật korban chagigah trong Đền Jerusalem, đồng thời là biểu tượng của sự tang tóc và hy vọng.
- Matzot: Bánh không men, tượng trưng cho sự vội vã của người Do Thái khi rời khỏi Ai Cập, không kịp cho bột lên men. Trong suốt Lễ Vượt Qua, người Do Thái kiêng ăn các loại bánh mì có men.
Bánh Matzot (bánh không men) và súp viên Matzo, những món ăn truyền thống trong Lễ Vượt Qua.
Ngoài ra, còn có nước muối hoặc dấm để nhúng Karpas, tượng trưng cho nước mắt của người Do Thái trong thời kỳ nô lệ.
Rượu Nho và Ý Nghĩa Tưởng Nhớ
Rượu nho đóng vai trò quan trọng trong Lễ Vượt Qua. Lời cầu nguyện và khấn nguyện được cất lên trước ly rượu, tượng trưng cho việc mang những lời nguyện ước vào tận đáy lòng. Trong Lễ Vượt Qua, lịch sử được kể lại trên ly rượu, đó là lịch sử của niềm tin vào Thiên Chúa và lòng yêu chuộng tự do.
Tuy nhiên, rượu cũng được đổ đi sau mỗi lần nhắc đến một trong 10 tai họa giáng xuống Ai Cập. Hành động này thể hiện sự thương xót đối với những người Ai Cập đã chết trong các tai họa đó, cho thấy người Do Thái không hề oán hận dù đã bị đối xử tàn tệ.
Bài Học Về Sự Tha Thứ và Tinh Thần Vượt Qua
Lễ Vượt Qua không chỉ là sự vượt qua khỏi ách nô lệ mà còn là sự vượt qua lòng thù hận. Tinh thần tha thứ này là một trong những giá trị cốt lõi của lễ hội, nhắc nhở người Do Thái không nên vui mừng trước sự đau khổ của người khác.
Sự kiện người Do Thái vượt qua Biển Đỏ để tìm kiếm tự do là một Exodus, một hành trình đầy gian khổ nhưng cũng đầy hy vọng. Lễ Vượt Qua nhắc nhở chúng ta về giá trị của tự do, sự cần thiết phải vượt qua những khó khăn và thử thách, và quan trọng hơn hết, là vượt qua lòng thù hận để hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.