Prenup, hay “thỏa thuận trước hôn nhân,” là một khái niệm ngày càng được quan tâm tại Việt Nam. Vậy prenup là gì và tại sao nó lại trở nên quan trọng? Bài viết này sẽ giải thích một cách dễ hiểu nhất về prenup, sự công nhận của pháp luật Việt Nam và những lợi ích tiềm năng mà nó mang lại.
Prenup là gì và tại sao lại gọi là prenup?
Một cách đơn giản, prenup là một hợp đồng pháp lý được ký kết bởi hai người trước khi kết hôn. Hợp đồng này quy định rõ ràng quyền và nghĩa vụ của mỗi bên liên quan đến tài sản trong suốt thời kỳ hôn nhân, từ khi kết hôn cho đến khi hôn nhân chấm dứt do ly hôn hoặc một trong hai người qua đời. Prenup chỉ có hiệu lực khi hai người chính thức kết hôn.
“Prenup” là từ viết tắt của cụm từ tiếng Anh “prenuptial agreement,” có nghĩa là “thỏa thuận trước hôn nhân.” Mặc dù đôi khi được gọi là “hợp đồng hôn nhân,” cách gọi này có thể gây hiểu lầm, khiến người ta liên tưởng đến những vấn đề vụn vặt trong cuộc sống gia đình như ai rửa bát, ai quét nhà.
Một số thuật ngữ khác cũng được sử dụng để chỉ prenup như “hôn khế,” “khế ước tiền hôn nhân” (ít phổ biến hơn vì mang tính cổ xưa), “hôn ước” (dễ gây nhầm lẫn với hứa hôn), hoặc “thỏa thuận xác lập chế độ tài sản của vợ chồng” (thuật ngữ pháp lý trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, nhưng khá dài dòng).
Tuy nhiên, “prenup” vẫn là cách gọi ngắn gọn, phổ biến và dễ hiểu nhất, đặc biệt khi tham khảo các nguồn tin quốc tế.
Tại sao cần có prenup?
Có một nghịch lý nhỏ trong vấn đề tài sản trước và sau khi kết hôn:
Trước khi kết hôn, bạn hoàn toàn tự do sở hữu và định đoạt mọi tài sản của mình. Tất cả tài sản và thu nhập bạn có được đều thuộc quyền sở hữu riêng của bạn, và bạn có toàn quyền quyết định cách sử dụng chúng.
Tuy nhiên, sau khi kết hôn, tình hình thay đổi đáng kể. Luật pháp của hầu hết các quốc gia quy định về chế độ tài sản của vợ chồng. Điều này có nghĩa là, nếu bạn không có thỏa thuận nào khác, bạn sẽ tuân theo các quy định pháp luật về tài sản chung và riêng, và bạn không còn toàn quyền kiểm soát tài sản của mình như trước nữa.
Ví dụ, trước khi kết hôn, bạn kiếm được 3 tỷ đồng từ một dự án kinh doanh. Bạn có thể thoải mái mua một chiếc xe hơi, tặng bạn gái một căn hộ, quyên góp từ thiện hoặc xây nhà cho bố mẹ. Nhưng sau khi kết hôn, số tiền này có thể trở thành tài sản chung của vợ chồng. Việc chi tiêu, thậm chí chỉ vài trăm ngàn đồng, có thể cần sự đồng ý của cả hai người. Quyết định giúp đỡ người thân, bạn bè gặp khó khăn cũng không còn hoàn toàn tự do như trước.
Thực tế, sự thay đổi này là hoàn toàn hợp lý. Gia đình cần một sự đảm bảo đặc biệt về tài chính. Đó là lý do tại sao hầu hết các quốc gia đều có quy định về chế độ tài sản vợ chồng theo luật định, quy định rõ tài sản nào là tài sản chung, tài sản nào là tài sản riêng.
Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy các quy định của pháp luật về chế độ tài sản chung chưa phù hợp với hoàn cảnh cá nhân, bạn hoàn toàn có thể lựa chọn một chế độ tài sản riêng thông qua prenup. Bạn và người bạn đời tương lai có thể ngồi lại, thảo luận và ký kết một thỏa thuận để xác định rõ những gì là tài sản riêng, những gì là tài sản chung, quyền định đoạt tài sản của mỗi người và các vấn đề khác liên quan đến tài sản.
Prenup có được công nhận ở Việt Nam không?
Trong các Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1959, 1986 và 2000 của Việt Nam, pháp luật chỉ công nhận chế độ tài sản pháp định, đồng nghĩa với việc prenup không được công nhận trong thời gian này. (Tuy nhiên, trước đó, trong thời kỳ đất nước chưa thống nhất, prenup vẫn được công nhận tại các bộ luật dân sự Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ, Dân luật Nam Kỳ năm 1972, và thậm chí cả sắc lệnh ở miền Bắc cũng không đề cập đến việc bãi bỏ hiệu lực của prenup).
Tuy nhiên, từ ngày 1 tháng 1 năm 2015, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 (Luật số 52/2014/QH13) chính thức có hiệu lực, và luật này đã công nhận chế độ tài sản vợ chồng theo thỏa thuận. Khoản 1 Điều 28 của Luật quy định: “Vợ chồng có quyền lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo luật định hoặc chế độ tài sản theo thỏa thuận.”
Điều 47 của Luật Hôn nhân và Gia đình số 52/2014/QH13 quy định về thỏa thuận xác lập chế độ tài sản của vợ chồng: “Trong trường hợp hai bên kết hôn lựa chọn chế độ tài sản theo thỏa thuận thì thỏa thuận này phải được lập trước khi kết hôn, bằng hình thức văn bản có công chứng hoặc chứng thực. Chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận được xác lập kể từ ngày đăng ký kết hôn.”
Kết luận
Prenup, hay thỏa thuận trước hôn nhân, là một công cụ hữu ích để các cặp đôi xác định rõ quyền và nghĩa vụ liên quan đến tài sản, đặc biệt trong bối cảnh pháp luật Việt Nam đã chính thức công nhận chế độ tài sản theo thỏa thuận. Việc tìm hiểu và cân nhắc về prenup có thể giúp các cặp đôi xây dựng một nền tảng tài chính vững chắc và minh bạch cho cuộc sống hôn nhân.