Nước ngầm đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống, cung cấp nguồn nước sinh hoạt và tưới tiêu cho hàng triệu người. Nhưng bạn đã thực sự hiểu rõ về nguồn nước này? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nước ngầm, mạch nước ngầm, các tầng nước dưới đất và cách tìm kiếm nguồn nước ngầm hiệu quả.
Mục Lục
Nguồn Nước Ngầm: “Kho Báu” Ẩn Mình Dưới Lòng Đất
Nước ngầm là nguồn tài nguyên quý giá, chiếm một phần lớn trong tổng lượng nước ngọt trên Trái Đất. Hãy cùng khám phá những thông tin cơ bản nhất về nguồn nước này.
Định Nghĩa Nước Ngầm: “Dòng Chảy” Thầm Lặng
Nước ngầm là nước nằm dưới bề mặt đất, chứa trong các khoảng trống của đất và các khe nứt của đá. Nguồn nước này được hình thành từ nước mưa, nước sông hồ thấm xuống đất, tích tụ lại ở những tầng đất đá không thấm nước. Nước ngầm còn được gọi là một dạng của nước dưới đất.
Chu trình hình thành nước ngầm bắt đầu khi nước từ các nguồn trên mặt đất như ao, hồ, sông, suối, biển bốc hơi do tác động của ánh nắng mặt trời. Hơi nước này ngưng tụ thành mây, tạo thành mưa và rơi xuống mặt đất.
Một phần nước mưa chảy vào các nguồn nước mặt, một phần bốc hơi trở lại, và phần còn lại thấm xuống đất. Khi nước thấm xuống gặp tầng đất không thấm, nó sẽ tích tụ lại, tạo thành các tầng nước ngầm.
Nước ngầm là gì?
Cấu trúc của một tầng nước ngầm thường bao gồm:
- Mặt trên: Mực nước ngầm, còn gọi là gương nước ngầm.
- Mặt dưới: Đáy nước ngầm, nơi tiếp xúc với tầng đất đá không thấm nước (cách thủy).
- Tầng thông khí: Nằm phía trên mực nước ngầm, là tầng đất đá vụn bở, không chứa nước thường xuyên.
- Viền mao dẫn: Lớp mao dẫn phát triển ngay trên mặt nước ngầm.
- Tầng không thấm: Tầng đất đá không thấm nước, ngăn chặn sự di chuyển của nước xuống sâu hơn.
Đặc điểm nổi bật của nước ngầm là nhiệt độ và thành phần hóa học ít biến đổi theo thời gian. Độ đục của nước ngầm thường thấp và chứa ít vi khuẩn hơn so với nước mặt (trừ khi bị ô nhiễm). Nước ngầm có thể chảy ra ngoài theo dòng chảy tự nhiên hoặc trồi lên trên mặt đất.
Mạch Nước Ngầm Là Gì? “Huyết Mạch” Của Nguồn Nước Ngầm
Mạch nước ngầm thực chất là một khái niệm tương đồng với nước ngầm, chỉ một lượng nước lớn tích trữ trong lòng đất, tại các không gian rỗng của đất, tạo ra các lớp đất đá trầm tích. Mạch nước ngầm có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi trên thế giới, từ đồng bằng đến sa mạc và vùng núi cao.
Mạch nước ngầm là gì?
Thực Trạng Nguồn Nước Ngầm Tại Việt Nam: Những Báo Động Đỏ
Tại Việt Nam, nước ngầm đóng vai trò quan trọng, cung cấp tới 30% lượng nước sử dụng cho sinh hoạt. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm nguồn nước ngầm đang trở thành một vấn đề nhức nhối, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.
Theo Tổng cục Môi trường, nguồn nước ngầm ở nhiều đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, đã bị ô nhiễm nghiêm trọng. Các kết quả quan trắc cho thấy hàm lượng kim loại nặng, amoni, asen và các chất hữu cơ vượt quá mức cho phép nhiều lần.
Nguyên nhân gây ô nhiễm nước ngầm rất đa dạng, bao gồm:
- Sự phát triển của các ngành công nghiệp xả thải không qua xử lý.
- Quy trình xử lý rác thải, nước thải chưa đạt chuẩn.
- Lạm dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp.
- Khai thác nước ngầm quá mức, gây sụt lún và ô nhiễm.
Hậu quả của ô nhiễm nước ngầm là vô cùng nghiêm trọng. Mỗi năm, Việt Nam có hàng ngàn người tử vong và hàng chục ngàn người mắc bệnh ung thư do sử dụng nguồn nước ô nhiễm. Để ngăn chặn tình trạng này, cần có các biện pháp mạnh mẽ và kịp thời từ các cơ quan chức năng, cũng như sự chung tay của cộng đồng.
Hướng Dẫn Cách Tìm Nguồn Nước Ngầm Hiệu Quả: “Tìm Vàng” Trong Lòng Đất
Nước ngầm là nguồn cung cấp nước ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi mùa vụ và có giá thành rẻ hơn so với nước sạch. Do đó, việc tìm kiếm nguồn nước ngầm để khoan giếng luôn là mối quan tâm của nhiều người.
Theo thống kê của Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường, năm 2013, Việt Nam có khoảng 17.2 triệu người (21.5% dân số) sử dụng nước từ giếng khoan. Dưới đây là hai phương pháp phổ biến để tìm mạch nước ngầm:
Hướng dẫn cách tìm nguồn nước ngầm
- Sử dụng hai thanh sắt nhỏ: Sử dụng hai thanh sắt hình chữ L, dài khoảng 50cm. Giữ thăng bằng hai thanh sắt trên ngón tay trỏ. Khi đi qua khu vực có mạch nước ngầm, hai thanh sắt sẽ từ từ chuyển động. Người dò tìm cần đi theo hướng chuyển động của thanh sắt. Khi gặp đúng mạch nước, thanh sắt sẽ đứng yên.
- Sử dụng máy dò nước ngầm: Đây là phương pháp khoa học, ít tốn công sức và có thể dò tìm mạch nước ngầm ở độ sâu lên đến 200m. Máy dò nước ngầm sẽ cung cấp thông tin về độ sâu, chiều dài, chiều rộng và trữ lượng nước của mạch nước ngầm.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khả năng tái tạo của mạch nước ngầm là có hạn. Việc khai thác quá mức và không kiểm soát có thể dẫn đến cạn kiệt nguồn nước và gây ra các vấn đề về sạt lở đất. Do đó, cần sử dụng nước tiết kiệm và có ý thức bảo vệ nguồn nước ngầm.
Việc sử dụng trực tiếp nước ngầm chưa qua xử lý có thể gây ra nhiều nguy cơ bệnh tật. Vì vậy, cần sử dụng các biện pháp lọc nước như bể lọc cát tự nhiên hoặc các thiết bị lọc nước công nghệ cao để làm sạch nước ngầm trước khi sử dụng.
Các Tầng Nước Dưới Đất: “Phân Tầng” Nguồn Nước
Dựa vào vị trí, các tầng nước dưới đất có thể được chia thành ba loại chính:
Các tầng nước dưới đất
- Tầng nước ngấm: Tầng nước nằm trên cùng, không có tầng không thấm nước chặn phía trên. Tầng nước này chịu ảnh hưởng trực tiếp của thời tiết. Mực nước dâng cao khi mưa nhiều và hạ thấp khi nắng nóng. Tầng nước ngấm được hình thành từ nước mặt thấm xuống và được tháo tiêu ra sông, hồ.
- Tầng nước ứ: Tầng đất khó thấm nước nằm phía trên tầng thấm nước. Khi mưa lớn, nước không kịp thấm xuống và bị ứ lại trên tầng này. Lượng nước ứ sẽ giảm dần do tiếp tục thấm xuống hoặc bốc hơi.
- Tầng nước giữa tầng: Nước nằm trong tầng thấm nước, giữa hai tầng không thấm. Do nằm sâu và được bảo vệ bởi hai lớp đất sét, tầng nước này khá ổn định, không thay đổi theo mùa và có chất lượng tốt nhất.
Ngoài ra, dựa trên tính chất chứa nước và khả năng chuyển nước của đất đá, có thể phân loại thành:
- Tầng chứa nước: Hệ địa chất có khả năng chứa và chuyển động nước, ví dụ như sỏi, đá, cát. Chỉ khi nước trong tầng được khai thác thì mới được gọi là tầng chứa nước.
- Tầng thấm nước: Khả năng chứa và dẫn nước kém. Đất sét pha cát và đất thịt là những loại đất chứa nước yếu.
- Tầng chứa nhưng không thấm nước: Địa chất có khả năng chứa nước nhưng không có khả năng dẫn nước, ví dụ như đất sét.
- Tầng cách nước: Hệ địa chất không có khả năng chứa và dẫn nước, ví dụ như đá granite.
So Sánh Nước Ngầm và Nước Dưới Đất: “Đồng Nhất” Trong Sự Khác Biệt
Về cơ bản, nước ngầm và nước dưới đất là hai khái niệm tương đồng. Nước ngầm được xem là một dạng của nước dưới đất.
So sánh nước ngầm và nước dưới đất
Tuy nhiên, theo quan điểm của Địa Chất Thủy Văn, nước ngầm là một thuật ngữ hẹp hơn so với nước dưới đất.
Nước ngầm được định nghĩa là nước không áp, trọng lực dưới đất ở trong tầng chứa nước thứ nhất tính từ trên mặt đất xuống, không có lớp nước che phủ và có bề mặt thoáng tự do.
Trong khi đó, nước dưới đất bao gồm:
- Nước ngầm
- Nước có áp (nước ACTEZI)
- Nước trong đá
- Nước trong đới không khí
Để khai thác nước dưới đất, cần khoan sâu qua các tầng đất đá địa chất, còn gọi là tầng chắn.
Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nước ngầm, mạch nước ngầm và các vấn đề liên quan. Việc hiểu rõ về nguồn nước này sẽ giúp chúng ta sử dụng và bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này một cách hiệu quả hơn.