Lá Giang: Vị Thuốc Quý Từ Thiên Nhiên, Công Dụng và Cách Dùng

Tên gọi khác của lá giang

Lá giang, một loại thảo dược quen thuộc trong đời sống và y học cổ truyền Việt Nam, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau tùy theo vùng miền và dân tộc. Một số tên phổ biến bao gồm: giang chua, dây cao su hồng, dây giang, lá lồm, lá vón vén, lá sủm lum, chu-mon (tiếng Mường), chua khan. Trong ngành dược, lá giang có tên dược là Ramulus et Folium Aganonerionis.

Tên khoa học của cây lá giang là Aganonerion polymorphum (Pierre, 1906), thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae).

Lưu ý quan trọng: Cần phân biệt rõ lá giang với cây thồm lồm (Polygonum chinense I) thuộc họ rau răm, tránh nhầm lẫn trong quá trình sử dụng.

Cây lá giang: Mô tả, phân bố và thành phần

Đặc điểm mô tả

Lá giang là một loại cây thân leo, thường có chiều dài từ 1.5 đến 4 mét. Cây có xu hướng mọc bò trên mặt đất hoặc leo lên các thân cây lớn. Thân và cành cây nhẵn, chứa mủ trắng đặc trưng.

Lá của cây có hình trái xoan, gốc lá tù hoặc hình tim, đầu lá nhọn. Phiến lá mỏng, rộng từ 2 đến 5cm, dài từ 3.5 đến 10cm. Mặt dưới của lá có màu đậm hơn so với mặt trên.

Hoa lá giang mọc thành chùm ở ngọn cây, mỗi chùm thường có từ 2 đến 5 bông. Hoa có màu trắng hoặc đỏ.

Quả của cây có màu đen, bề mặt có các khía rãnh dọc. Bên trong quả chứa hạt thuôn dài, màu nâu, kích thước khoảng 3 đến 4mm. Hạt được bao phủ bởi một lớp lông tơ mềm mại, màu nâu hung.

Khu vực phân bố

Lá giang là loài cây bản địa của khu vực Đông Nam Á, bao gồm các nước như Trung Quốc, Campuchia, Lào và Việt Nam.

Tại Việt Nam, cây lá giang phát triển mạnh mẽ ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh miền Trung và khu vực Nam Bộ. Cây thường mọc ở những khu vực ven sông nước.

Bộ phận dùng làm thuốc

Trong y học cổ truyền, cành và lá của cây lá giang là những bộ phận chính được sử dụng để làm thuốc. Đôi khi, rễ cây cũng được dùng làm dược liệu, nhưng ít phổ biến hơn.

Thu hái và sơ chế

Cành và lá của cây lá giang có thể được thu hái quanh năm để sử dụng làm thuốc hoặc chế biến món ăn. Sau khi thu hái, dược liệu có thể được dùng tươi hoặc phơi khô để bảo quản và sử dụng dần.

Bảo quản dược liệu

Để bảo quản lá giang khô tốt nhất, nên để ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao.

Thành phần hóa học

Phân tích thành phần hóa học cho thấy, trong 100g lá giang tươi chứa khoảng 26mg vitamin C, 0.6mg carotene, 3.5g gluside, 85.3g nước và 3.5g chất xơ.

Ngoài ra, lá giang còn chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như saponin, flavonoid, sterol, curamin, chất béo, tanin, acid hữu cơ và các nguyên tố vi lượng như Na, Ca, Mn, Sr, Fe, Al, Cu.

Tác dụng dược lý

Nghiên cứu dược lý đã chứng minh cao toàn phần từ thân và lá giang có khả năng kháng khuẩn đối với một số chủng vi khuẩn như Salmonella typhi, Klebsiella, Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis và Bacillus cereus. Điều này giải thích phần nào tác dụng kháng viêm và hỗ trợ điều trị bệnh nhiễm trùng của lá giang trong y học cổ truyền.

Lá giang trong y học cổ truyền

Tính vị và quy kinh

Theo y học cổ truyền, lá giang có vị chua, tính mát.

Quy kinh: Can.

Công dụng và chủ trị

Lá giang được biết đến với nhiều công dụng quý như tiêu viêm, giải nhiệt, chỉ khát, lợi tiểu và bài thạch (tống sỏi).

Công dụng cụ thể:

• Thực phẩm: Lá giang được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực Việt Nam để nấu canh chua, xào hoặc ăn lẩu. Món “thịt trâu lá lồm” là một đặc sản nổi tiếng gắn liền với loại lá này.
• Dược liệu: Lá giang có tác dụng thanh nhiệt, sát khuẩn, chỉ khát, tiêu viêm. Cành và thân có tác dụng lợi tiểu, bài thạch (trị sỏi thận), giải độc, thanh nhiệt và tiêu thũng.

Chủ trị:

• Thân và cành lá giang được dùng để hỗ trợ điều trị các bệnh về đường tiết niệu như viêm thận mãn tính, viêm đường tiết niệu, sỏi thận, sỏi bàng quang.
• Lá giang dùng ngoài da có thể trị lở ngứa, mụn nhọt, viêm da có mủ. Uống trong có thể hỗ trợ điều trị đau dạ dày, phong thấp, viêm ruột, khó tiêu, đau nhức người, bụng đầy trướng.
• Trong dân gian, lá giang và lá khoai lang giã nát, vắt lấy nước cốt còn được dùng để giải ngộ độc củ mì (sắn).

Liều dùng và kiêng kỵ

Liều dùng lá giang không cố định, tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Thông thường, liều dùng tươi là từ 100-200g, liều dùng khô là từ 20g.

Kiêng kỵ:

• Lá giang chứa axit tartric, có thể ức chế quá trình bài tiết axit uric. Do đó, không nên dùng lá giang khi cơn đau gút cấp tính bùng phát.
• Không dùng lá giang để điều trị sỏi thận do lắng đọng axit uric.
• Không nên nấu lá giang trong nồi kim loại, vì axit trong lá có thể ăn mòn kim loại, gây độc.

Bài thuốc kinh nghiệm từ lá giang

Hỗ trợ điều trị viêm đường tiết niệu, sỏi thận, sỏi tiết niệu

• Bài thuốc 1: Thân lá giang 10 – 20g, hãm với nước sôi uống thay trà hàng ngày.
• Bài thuốc 2: Lá giang tươi 100 – 200g, sắc với nước và chia thành nhiều lần uống trong ngày. Dùng liên tục trong 15 ngày, có thể lặp lại liệu trình nếu cần thiết.

Hỗ trợ điều trị đầy trướng bụng, ăn không tiêu

Dùng 30-50g lá giang, sắc uống 2-3 lần một ngày. Uống liên tục trong 3-5 ngày.

Hỗ trợ điều trị đau dạ dày

Sử dụng lá hoặc rễ lá giang với lượng 20-40g, sắc uống hàng ngày. Có thể kết hợp với các vị thuốc khác theo chỉ định của thầy thuốc.

Chữa mụn nhọt, vết thương hở

Lá giang tươi rửa sạch, giã nát, đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt hoặc vết thương hở.

Giảm hôi nách

Lá giang tươi, lượng vừa đủ, rửa sạch, trộn thêm ít muối, giã nát, đắp lên vùng nách khoảng 15 phút, sau đó rửa sạch. Thực hiện mỗi ngày một lần, liên tục từ 7 đến 10 ngày.

Hỗ trợ điều trị viêm bàng quang, trĩ xuất huyết, sản hậu băng huyết, suy nhược cơ thể

Bài thuốc Canh gà lá giang: Chuẩn bị 100g lá giang và 600g gà. Gà chặt thành từng khúc vừa ăn, đun sôi với 1 lít nước, vớt bọt và hạ nhỏ lửa nấu đến khi gà mềm. Nêm nếm gia vị, đun thêm 10 phút. Vò lá giang và cho vào nồi, đun sôi lại, thêm rau thơm và gia vị vừa ăn. Ăn canh với cơm khi còn nóng.

Chữa đái buốt, cường kiện gân cốt

Bài thuốc: Lá giang 100g và cá chuồn 5 con. Cá chuồn sơ chế, cắt khúc vừa ăn, lá giang rửa sạch và vò dập. Đun sôi nước, thêm ít muối và cho cá vào. Khi canh sôi lại, cho lá giang và nêm nếm gia vị vừa ăn.

Mua lá giang chất lượng ở đâu?

Trên thị trường hiện nay, tình trạng thuốc đông dược kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất hiện tràn lan, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả điều trị và sức khỏe người bệnh. Vì vậy, việc lựa chọn địa chỉ uy tín để mua lá giang và các vị thuốc đông dược khác là vô cùng quan trọng.

Lá giang là một vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền. Hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị Y học cổ truyền đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên, người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng và có giấy phép hoạt động để mua được sản phẩm đạt chất lượng.

Lời khuyên: Để đảm bảo mua được lá giang chất lượng, nên tìm đến các phòng khám Đông y uy tín hoặc các cửa hàng dược liệu lâu năm, có chứng nhận kiểm định chất lượng sản phẩm.

sentayho.com.vn Tổng hợp