Bồn bồn không chỉ là nguyên liệu cho nhiều món ăn ngon như dưa bồn bồn, bồn bồn nhúng lẩu, canh chua, bồn bồn xào tôm, gỏi mà còn là một vị thuốc quý trong Đông y. Đặc biệt, “lá chà bồn” và các bộ phận khác của cây bồn bồn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cây bồn bồn, đặc biệt là lá chà bồn, cùng những công dụng và bài thuốc hay từ loại cây này.
Mục Lục
Cây Bồn Bồn: Đặc Điểm và Môi Trường Sống
Bồn bồn là loại thực vật thủy sinh, thường sống ở các vùng đất ngập nước như ao, hồ, hoặc mé sông có dòng chảy chậm. Cây có khả năng chịu phèn mặn và ngập sâu đến 1m. Mùa bồn bồn tươi tốt thường bắt đầu từ tháng 5, khi mùa mưa ở miền Tây bắt đầu. Nông dân miền Tây chăm bón cho ruộng bồn bồn để thu hoạch cọng non trong suốt mùa mưa.
Cây bồn bồn có tên khoa học là Typha orientalis G. A., thuộc họ Hương bồ (Typhaceae). Ngoài ra, nó còn có nhiều tên gọi khác như thủy hương bồ, hương bồ thảo, cỏ nến, cỏ lác. Hoa bồn bồn thuộc loại đơn tính, hoa đực ở trên có lông ngắn màu vàng nâu, hoa cái ở dưới có lông màu nâu nhạt.
Lá Chà Bồn Là Gì?
“Lá chà bồn” là tên gọi dân gian dùng để chỉ lá của cây bồn bồn. Tuy nhiên, trong Đông y, lá bồn bồn ít được sử dụng hơn so với hoa đực (bồ hoàng) và mầm rễ. Lá bồn bồn thường được dùng tươi hoặc phơi khô để làm thuốc.
Công Dụng Tuyệt Vời Của Bồ Hoàng (Phấn Hoa Bồn Bồn)
Bồ hoàng là vị thuốc thông dụng nhất từ cây bồn bồn, được lấy từ hoa đực. Để thu hoạch bồ hoàng, người ta cắt lấy hoa đực, phơi khô, giã nhỏ, rây lấy phấn hoa, sau đó phơi lại lần nữa.
Theo Đông y cổ truyền, bồ hoàng có vị ngọt (cam), tính bình, có tác dụng vào ba kinh can, tỳ và tâm. Bồ hoàng có hai dạng chính:
- Sinh bồ hoàng: Là bồ hoàng ở dạng nguyên chất, có tác dụng hoạt huyết, hành ứ, tiêu viêm.
- Hắc bồ hoàng: Là bồ hoàng đã được sao đen, có tác dụng thu liễm, chỉ huyết.
Các Bài Thuốc Hay Từ Bồ Hoàng
Dưới đây là một số bài thuốc hay sử dụng bồ hoàng, được ghi chép trong các tài liệu Đông y cổ và kinh nghiệm dân gian:
- Chữa thổ huyết: Sử dụng hắc bồ hoàng, mỗi lần uống từ 4 – 8g.
- Chữa chảy máu cam: Sao đen 4g bồ hoàng và 4g thanh đại, uống một lần.
- Chữa đại tiện ra máu: Sao đen bồ hoàng, mỗi lần uống từ 4 – 8g với nước cốt lá sen và nước cốt củ cải.
- Chữa khạc ra máu: Bồ hoàng và lá sen (lượng bằng nhau) sao, tán bột, mỗi lần uống từ 8 – 12g.
- Chữa đau bụng kinh, rong kinh, kinh nguyệt không đều: Sao bồ hoàng, lá lốt tẩm muối sao, tán nhỏ, luyện mật làm hoàn bằng hạt đậu, mỗi lần uống 30 hoàn.
- Chữa sản phụ đau bụng do máu hôi ra không hết: Sao bồ hoàng qua một lớp giấy, mỗi lần uống 4g.
- Chữa lưỡi sưng đầy miệng: Đặt sinh bồ hoàng dưới lưỡi, thay vài lần trong ngày.
- Chữa thổ huyết, tiểu tiện ra huyết: Bồ hoàng sao tán bột, mỗi lần uống 4g với nước cốt sinh địa.
- Chữa mụt mọc trong ruột, trĩ ra huyết, ra nước vàng: Bồ hoàng tán bột, mỗi lần uống 8g với nước lạnh.
- Chữa phụ nữ có mang bị động thai như muốn đẻ non: Bồ hoàng sao đen tán bột, uống 4g với nước giếng.
- Chữa hạ bộ bị thấp nhiệt, ẩm ướt gây ngứa ngáy, khó chịu: Tán bột sinh bồ hoàng thoa vài lần.
- Chữa lỗ tai bị thối: Tán bột sinh bồ hoàng thổi vào vài lần.
- Chữa các chứng xuất huyết bên trong: Bồ hoàng 5g, cao ban long, cam thảo 2g, sắc uống (theo Giáo sư Đỗ Tất Lợi).
Lưu ý khi sử dụng bồ hoàng:
- Liều dùng thông thường: Uống 3 – 20g, bọc lúc cho vào thuốc thang. Bôi đắp ngoài tùy theo yêu cầu.
- Phụ nữ có thai không nên dùng (sinh bồ hoàng có tác dụng co tử cung).
- Người không có triệu chứng ứ huyết không nên dùng.
- Liều dùng cho trẻ em cần được điều chỉnh phù hợp theo hướng dẫn của thầy thuốc.
Ứng Dụng Của Bồ Hoàng Trong Điều Trị Bệnh Cho Trẻ Em
Bồ hoàng cũng được sử dụng trong một số bài thuốc chữa bệnh cho trẻ em:
- Chữa tai chảy mủ: Tán nhỏ bồ hoàng thành bột mịn, rắc vào lỗ tai của trẻ, mỗi ngày 1 lần.
- Chữa tai bị chảy máu: Sao đen bồ hoàng, tán nhỏ thành bột mịn, rắc vào lỗ tai trẻ.
- Chữa chứng mũi chảy máu lâu ngày không khỏi: Trộn đều 3 phần bồ hoàng với 1 phần hoa thạch lựu, tán thành bột mịn, cho trẻ uống 2 lần mỗi ngày (sáng sớm và tối), mỗi lần khoảng 4g, hòa vào nước sôi để nguội.
- Chữa lưỡi sưng thũng, không nói được: Bôi bồ hoàng vào lưỡi trẻ nhiều lần trong ngày.
- Chữa phế nhiệt, ho khạc ra máu: Dùng 4g bồ hoàng, 4g huyết dư, nước ép củ sinh địa hoặc củ mạch môn chiêu thuốc.
Bồn Bồn và Bồn Cầu American Standard: Một Sự Thú Vị Ngẫu Nhiên
Trong quá trình tìm kiếm thông tin về bồn bồn, có thể bạn sẽ bắt gặp những kết quả liên quan đến bồn cầu American Standard. Đây chỉ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên về tên gọi, không liên quan đến nội dung bài viết này.
Kết Luận
Lá chà bồn và các bộ phận khác của cây bồn bồn, đặc biệt là bồ hoàng, là những vị thuốc quý trong Đông y, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc sử dụng bồn bồn để chữa bệnh cần được thực hiện theo hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về lá chà bồn và những công dụng tuyệt vời của cây bồn bồn.
Tài liệu tham khảo
- Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
- Nam dược thần hiệu – Tuệ Tĩnh
- Các tài liệu Đông y cổ của Trung Quốc