Kinh tế số đang trở thành xu hướng tất yếu của thời đại, vận hành dựa trên nền tảng công nghệ số và các giao dịch điện tử. Vậy kinh tế số là gì? Đặc điểm và vai trò của nó ra sao? Giải pháp nào để phát triển kinh tế số tại Việt Nam? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục Lục
1. Định Nghĩa Kinh Tế Số
Theo định nghĩa của nhóm cộng tác kinh tế số Oxford, kinh tế số là nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên công nghệ số, đặc biệt là các giao dịch điện tử thông qua Internet. Nó bao gồm mọi lĩnh vực kinh tế (công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ,…) mà công nghệ số được ứng dụng.
Về bản chất, kinh tế số là mô hình tổ chức và phương thức hoạt động kinh tế dựa trên ứng dụng công nghệ số. Ta có thể thấy các biểu hiện của nó hàng ngày, từ các trang thương mại điện tử, quảng cáo trực tuyến đến các ứng dụng ăn uống, vận chuyển. Ở tầm vĩ mô, kinh tế số đóng góp vào sự hội nhập của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi công nghệ toàn cầu, tạo ra giá trị kinh tế lớn, thúc đẩy phát triển đất nước.
Kinh tế số là gì? Đặc điểm và vai trò của kinh tế số
2. Đặc Điểm Nổi Bật Của Kinh Tế Số
Kinh tế số có thể được mô tả thông qua ba quá trình xử lý chính, đan xen lẫn nhau:
- Xử lý vật liệu: Tối ưu hóa quy trình sản xuất, quản lý kho vận thông minh.
- Xử lý năng lượng: Sử dụng năng lượng hiệu quả, phát triển năng lượng tái tạo.
- Xử lý thông tin: Thu thập, phân tích và sử dụng dữ liệu để đưa ra quyết định.
Trong đó, xử lý thông tin đóng vai trò quan trọng nhất và dễ số hóa nhất. Khả năng kết nối giữa các chủ thể và chu trình kinh tế nhờ vào công nghệ thông tin và Internet giúp kết nối các nguồn lực, loại bỏ khâu trung gian và tăng cơ hội tiếp cận chuỗi giá trị toàn cầu. Với khả năng kết nối thông qua thiết bị di động và tiếp cận cơ sở dữ liệu lớn, tính năng xử lý thông tin được nhân lên nhờ đột phá công nghệ.
3. Vai Trò Quan Trọng Của Kinh Tế Số
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang mang lại nhiều thay đổi cơ bản về kinh tế, xã hội trên toàn cầu. Sự bùng nổ của Internet và công nghệ kỹ thuật số tạo cơ hội cho giới trẻ tham gia vào thị trường kinh tế số, nơi các rào cản nhỏ hơn, dễ dàng tiếp cận và chia sẻ thông tin, kiến thức, hợp tác trong các dự án sản xuất.
Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số khá trong khu vực ASEAN, với hạ tầng viễn thông – công nghệ thông tin tốt, phủ sóng rộng và mật độ người dùng cao. Các nhà mạng lớn như Viettel, VNPT và Mobifone đã thử nghiệm kinh doanh dịch vụ 5G, đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia đầu tiên tiếp cận công nghệ này, góp phần thúc đẩy kinh tế số. Quan trọng hơn, Việt Nam đã dần làm chủ và sản xuất được các thiết bị 5G, một bước tiến mang ý nghĩa chiến lược trong quá trình phát triển viễn thông – công nghệ thông tin.
Kinh tế số mang lại nhiều ưu thế cho các công ty, tập đoàn lớn trên toàn cầu. Các doanh nghiệp lớn đều liên quan đến nền tảng số, kinh tế số (Google, Apple, Amazon, Microsoft hay Alibaba). Những ưu điểm nổi bật có thể kể đến:
- Tăng trưởng thương mại điện tử: Mở rộng thị trường, tiếp cận khách hàng tiềm năng.
- Thúc đẩy sử dụng Internet: Tạo điều kiện phát triển các dịch vụ trực tuyến.
- Phát triển hệ thống hàng hóa và dịch vụ kinh tế số: Đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Đảm bảo tính minh bạch: Giảm thiểu tham nhũng thông qua các hoạt động trực tuyến, giúp kiểm soát nền kinh tế tốt hơn.
Đối với Việt Nam, kinh tế số đóng góp vào sự hội nhập của doanh nghiệp vào chuỗi công nghệ toàn cầu. Các doanh nghiệp buộc phải đổi mới quy trình sản xuất – kinh doanh truyền thống sang mô hình hệ sinh thái, liên kết từ sản xuất, thương mại đến sử dụng, giúp tăng năng suất và hiệu quả lao động. Nền tảng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) là hạt nhân của chuyển đổi số, được xem là phần quan trọng nhất của nền kinh tế số lõi. Phát triển tốt nền tảng này sẽ giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tiến lên phát triển nhanh chóng, bền vững.
Kinh tế số là gì? Đặc điểm và vai trò của kinh tế số
4. Giải Pháp Phát Triển Kinh Tế Số Tại Việt Nam
Để thúc đẩy phát triển kinh tế số ở Việt Nam, cần chú trọng các giải pháp sau:
- Quán triệt và thực hiện tốt quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước: Tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghệ 4.0, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp thông minh, phát triển nền kinh tế số trong toàn hệ thống chính trị và doanh nghiệp. Đổi mới tư duy, thống nhất nhận thức, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước trong phát triển kinh tế số, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận và hoạt động trong môi trường kinh tế số. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn dân, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển doanh nghiệp thông minh. Nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của kinh tế số trong đời sống kinh tế – xã hội và ý thức sử dụng các dịch vụ điện tử.
- Xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý: Tạo điều kiện thúc đẩy và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ chuyển đổi, phát triển trong nền kinh tế số. Nhà nước tạo môi trường thuận lợi và ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp tự chuyển đổi sang doanh nghiệp thông minh, doanh nghiệp khởi nghiệp. Xây dựng và triển khai Chiến lược quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ, ưu tiên phát triển doanh nghiệp công nghệ số, doanh nghiệp công nghệ cao thực hiện thiết kế, sáng tạo và sản xuất tại Việt Nam.
- Đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội: Đáp ứng đòi hỏi của nền kinh tế số. Xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử với hạ tầng công nghệ thông minh. Hình thành và vận hành một chính quyền điện tử đủ mạnh, thông suốt, thủ tục hành chính gọn nhẹ, nhanh chóng tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp. Xây dựng và phát triển đồng bộ hạ tầng dữ liệu quốc gia, hình thành hệ thống trung tâm dữ liệu quốc gia, các trung tâm dữ liệu vùng và địa phương kết nối đồng bộ và thống nhất. Xây dựng cơ sở dữ liệu số của Chính phủ và chính quyền các cấp, tạo điều kiện cho mọi công dân và doanh nghiệp.
Kinh tế số là gì? Đặc điểm và vai trò của kinh tế số
- Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực: Sự thiếu hụt nguồn nhân lực công nghệ thông tin là một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế số của Việt Nam. Cần có những chương trình đào tạo phù hợp để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.
- Chú trọng công tác bảo vệ an ninh kinh tế, an ninh thông tin, an ninh mạng: Đảm bảo an ninh thông tin, an ninh mạng không chỉ ở cấp quốc gia mà còn ở từng cơ quan, đơn vị các cấp và từng doanh nghiệp, nhất là hệ thống tài chính – tiền tệ và các cơ quan chính phủ được số hóa.
Với những giải pháp đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng tối đa cơ hội từ kinh tế số để đạt được những bước tiến vượt bậc trong phát triển kinh tế – xã hội.