Trong môi trường giáo dục hiện đại, việc áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo, khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết hai kỹ thuật hiệu quả: “Khăn trải bàn” và “Động não” (Brainstorming), cùng những biến thể và ứng dụng thực tế của chúng.
Mục Lục
Kỹ Thuật “Khăn Trải Bàn” – Hợp Tác Để Sáng Tạo
Kỹ thuật “Khăn trải bàn” là một hình thức tổ chức hoạt động mang tính hợp tác, kết hợp giữa làm việc cá nhân và làm việc nhóm. Mục tiêu chính của kỹ thuật này là:
- Kích thích sự tham gia tích cực của tất cả thành viên.
- Tăng cường tính độc lập và trách nhiệm cá nhân trong công việc nhóm.
- Phát triển mô hình tương tác hiệu quả giữa các thành viên.
Cách Tiến Hành Kỹ Thuật “Khăn Trải Bàn”
- Chia nhóm: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (4-6 người).
- Vị trí: Mỗi người ngồi vào một vị trí quanh “khăn trải bàn” (một tờ giấy A0 lớn).
- Chủ đề: Xác định một câu hỏi hoặc chủ đề thảo luận cụ thể.
- Làm việc cá nhân: Mỗi thành viên viết ý kiến hoặc câu trả lời của mình vào ô tương ứng với vị trí của mình trên “khăn trải bàn”. Giai đoạn này diễn ra độc lập trong khoảng vài phút.
- Thảo luận nhóm: Sau khi kết thúc thời gian làm việc cá nhân, các thành viên chia sẻ, thảo luận và thống nhất các câu trả lời.
- Tổng hợp ý kiến: Viết những ý kiến chung của cả nhóm vào ô trung tâm của “khăn trải bàn”.
Ưu Điểm Của Kỹ Thuật “Khăn Trải Bàn”
- Tăng tính tương tác: Tất cả học sinh đều phải đóng góp ý kiến, không ai bị bỏ lại.
- Phát huy tính độc lập: Mỗi cá nhân tự suy nghĩ và đưa ra ý kiến trước khi thảo luận nhóm.
- Dễ dàng quan sát và đánh giá: Giáo viên có thể dễ dàng theo dõi và đánh giá sự tham gia của từng học sinh.
Mở Rộng và Biến Thể
- Sử dụng giấy nhỏ và máy chiếu: Thay vì sử dụng giấy A0 lớn, có thể sử dụng giấy nhỏ hơn và trình chiếu kết quả lên bảng.
- Ghi tên học sinh: Thay vì đánh số, ghi tên học sinh vào các ô để giáo viên dễ dàng đánh giá khả năng nhận thức của từng em.
Kỹ Thuật “Động Não” (Brainstorming) – Khơi Nguồn Ý Tưởng
Kỹ thuật “Động não” là một phương pháp nhằm huy động những ý tưởng mới mẻ và độc đáo về một chủ đề cụ thể từ tất cả các thành viên trong nhóm. Kỹ thuật này khuyến khích sự tham gia tích cực, không giới hạn các ý tưởng, nhằm tạo ra một “cơn lốc” ý tưởng.
Nguyên Tắc Vàng Của Động Não
- Không phê phán: Tuyệt đối không đánh giá hoặc phê phán bất kỳ ý tưởng nào trong quá trình thu thập.
- Liên kết ý tưởng: Khuyến khích việc liên hệ và phát triển dựa trên những ý tưởng đã được đưa ra.
- Số lượng quan trọng: Ưu tiên số lượng ý tưởng hơn là chất lượng ở giai đoạn đầu.
- Tự do tưởng tượng: Cho phép sự tưởng tượng và liên tưởng bay bổng.
Các Bước Tiến Hành Động Não
- Giới thiệu chủ đề: Người điều phối (giáo viên hoặc một học sinh) giới thiệu chủ đề và xác định rõ vấn đề cần giải quyết.
- Thu thập ý tưởng: Các thành viên đưa ra ý kiến của mình một cách tự do và không bị phán xét.
- Kết thúc thu thập: Khi không còn ý tưởng mới, người điều phối thông báo kết thúc giai đoạn thu thập.
- Đánh giá và lựa chọn:
- Lựa chọn sơ bộ: Chọn ra những ý tưởng có khả năng ứng dụng cao.
- Đánh giá chi tiết: Đánh giá kỹ lưỡng các ý tưởng đã chọn.
- Rút ra kết luận: Đưa ra các hành động cụ thể dựa trên những ý tưởng tốt nhất.
Ứng Dụng Động Não Trong Lớp Học
- Nhập đề: Sử dụng động não để giới thiệu một chủ đề mới.
- Giải quyết vấn đề: Tìm kiếm các phương án giải quyết một vấn đề cụ thể.
- Thu thập ý kiến: Thu thập các ý kiến và quan điểm khác nhau về một vấn đề.
Ưu Điểm Của Kỹ Thuật Động Não
- Dễ thực hiện: Không đòi hỏi nhiều chuẩn bị hoặc công cụ phức tạp.
- Tiết kiệm chi phí: Không tốn kém.
- Phát huy trí tuệ tập thể: Huy động tối đa sức mạnh của tập thể.
- Tạo cơ hội cho tất cả: Tất cả các thành viên đều có cơ hội tham gia và đóng góp.
Nhược Điểm Cần Lưu Ý
- Lạc đề: Có thể dễ dàng đi lạc đề hoặc tản mạn.
- Tốn thời gian: Có thể mất nhiều thời gian để chọn lọc các ý kiến phù hợp.
- Mất cân bằng: Một số học sinh có thể quá tích cực, trong khi những người khác lại thụ động.
Biến Thể: Kỹ Thuật “Động Não Viết”
Kỹ thuật “Động não viết” là một biến thể của động não truyền thống, trong đó các ý tưởng không được trình bày bằng lời nói mà được viết ra giấy.
- Chuẩn bị: Mỗi thành viên có một vài tờ giấy, trên đó ghi chủ đề thảo luận.
- Viết ý tưởng: Các thành viên lần lượt viết những ý tưởng của mình lên giấy, trong im lặng tuyệt đối.
- Trao đổi ý tưởng: Sau khi viết, các thành viên chuyền giấy cho nhau để đọc và bổ sung ý tưởng.
- Tổng hợp: Dựa trên những ý tưởng đã viết, cả nhóm cùng nhau xây dựng một bài viết chung hoặc một bản đồ tư duy.
Ưu Điểm Của Động Não Viết
- Tăng cường sự tham gia: Huy động sự tham gia của tất cả học sinh trong nhóm.
- Tạo sự yên tĩnh: Giữ trật tự trong lớp học.
- Tập trung cao độ: Tăng cường sự tập trung và suy nghĩ sâu sắc.
Nhược Điểm Cần Cân Nhắc
- Tản mạn: Có thể sa vào những ý kiến tản mạn, xa đề.
- Thiếu độc lập: Có thể một số học sinh ít có sự độc lập trong suy nghĩ.
Kết Luận
Kỹ thuật “Khăn trải bàn” và “Động não” là những công cụ mạnh mẽ giúp giáo viên tạo ra một môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự hợp tác và sáng tạo của học sinh. Việc áp dụng linh hoạt các kỹ thuật này, kết hợp với những biến thể phù hợp, sẽ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển toàn diện cho học sinh.