Hoàng điểm, khu vực nhỏ bé nhưng vô cùng quan trọng nằm ở trung tâm võng mạc, đóng vai trò then chốt trong việc giúp chúng ta nhìn rõ chi tiết, màu sắc và thực hiện các hoạt động đòi hỏi thị lực trung tâm như đọc sách, lái xe. Vậy hoàng điểm là gì và tại sao nó lại dễ bị tổn thương bởi quá trình lão hóa?
Hoàng điểm chỉ rộng khoảng 5mm, nằm ở phía sau mắt và là một phần của võng mạc. Chức năng chính của nó là đảm bảo thị lực trung tâm, giúp chúng ta nhận biết chi tiết hình ảnh và màu sắc.
Hình ảnh mặt cắt ngang của mắt minh họa vị trí hoàng điểm
Mục Lục
Thoái Hóa Hoàng Điểm Do Tuổi Tác (THHĐDTT) Là Gì?
Thoái hóa hoàng điểm do tuổi tác (THHĐDTT) là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người trên 60 tuổi, gây suy giảm thị lực trung tâm. Tuy nhiên, bệnh có thể xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn. THHĐDTT là nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực ở các nước phát triển, và tỷ lệ mắc bệnh tăng lên theo tuổi tác. Theo thống kê, ở độ tuổi 60, cứ 200 người thì có 1 người mắc THHĐDTT, nhưng đến 90 tuổi, tỷ lệ này tăng lên thành 1 trên 5.
Có hai dạng chính của THHĐDTT:
-
THHĐDTT Thể Khô: Đây là dạng phổ biến hơn, chiếm phần lớn các trường hợp. Bệnh tiến triển chậm, do các tế bào võng mạc dần bị thoái hóa và không được tái tạo. Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho THHĐDTT thể khô.
-
THHĐDTT Thể Ướt: Dạng này ít gặp hơn nhưng nguy hiểm hơn. THHĐDTT thể ướt xảy ra khi các mạch máu bất thường phát triển dưới hoàng điểm, gây rò rỉ máu và dịch, dẫn đến sẹo và mất thị lực nhanh chóng. May mắn thay, nếu được phát hiện sớm, THHĐDTT thể ướt có thể được điều trị hiệu quả.
Khoảng 10-15% số người mắc THHĐDTT thể khô có thể tiến triển thành thể ướt. Do đó, nếu bạn được chẩn đoán mắc THHĐDTT thể khô và nhận thấy bất kỳ thay đổi đột ngột nào về thị lực, hãy liên hệ ngay với bác sĩ nhãn khoa. Nếu một mắt đã bị ảnh hưởng, mắt còn lại có nguy cơ mắc bệnh trong vòng vài năm.
Triệu Chứng Của Thoái Hóa Hoàng Điểm
THHĐDTT có thể ảnh hưởng đến mỗi người theo những cách khác nhau. Các triệu chứng có thể tiến triển chậm, đặc biệt là khi bệnh chỉ xảy ra ở một mắt. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, những thay đổi về thị lực sẽ trở nên rõ ràng hơn. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Xuất hiện các vùng trống hoặc tối: Bạn có thể thấy những vùng mờ hoặc tối trong tầm nhìn trung tâm, đặc biệt là vào buổi sáng.
- Hình ảnh bị biến dạng: Hình dạng, kích thước hoặc màu sắc của các vật thể có thể thay đổi. Các vật thể có thể trông như đang di chuyển hoặc biến mất.
- Màu sắc bị nhạt: Màu sắc có thể trông kém tươi sáng hơn so với trước đây.
- Nhạy cảm với ánh sáng: Bạn có thể cảm thấy chói mắt khi nhìn vào ánh sáng và gặp khó khăn khi thích ứng với sự thay đổi ánh sáng.
- Khó đọc: Các chữ cái có thể biến mất hoặc trở nên mờ khi bạn đọc.
- Các đường thẳng bị cong: Các đường thẳng, chẳng hạn như khung cửa hoặc cột đèn, có thể trông lượn sóng hoặc uốn cong.
So sánh hình ảnh người bệnh nhìn thấy khi bị thoái hóa hoàng điểm
Chẩn Đoán Thoái Hóa Hoàng Điểm Như Thế Nào?
Để chẩn đoán THHĐDTT, bác sĩ nhãn khoa sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh, các triệu chứng và thực hiện khám mắt toàn diện, bao gồm:
- Kiểm tra thị lực: Đánh giá khả năng nhìn rõ ở các khoảng cách khác nhau.
- Lưới Amsler: Sử dụng một bảng lưới để kiểm tra các biến dạng trong thị lực trung tâm. Nếu bạn thấy các đường thẳng bị lượn sóng hoặc các ô vuông có kích thước khác nhau, đó có thể là dấu hiệu của THHĐDTT.
Hình ảnh lưới Amsler dùng để kiểm tra thoái hóa hoàng điểm
- Soi đáy mắt: Sử dụng thuốc nhỏ mắt để làm giãn đồng tử, cho phép bác sĩ quan sát rõ hơn võng mạc và hoàng điểm.
- Chụp mạch huỳnh quang đáy mắt: Tiêm thuốc nhuộm vào tĩnh mạch để làm nổi bật các mạch máu trong võng mạc, giúp phát hiện các mạch máu bất thường trong THHĐDTT thể ướt.
- Chụp cắt lớp đáy mắt (OCT): Sử dụng sóng ánh sáng để tạo ra hình ảnh cắt ngang chi tiết của võng mạc, giúp phát hiện dịch hoặc các thay đổi khác trong hoàng điểm.
Hình ảnh chụp cắt lớp đáy mắt OCT
Các Yếu Tố Nguy Cơ Gây Thoái Hóa Hoàng Điểm
Mặc dù nguyên nhân chính xác của THHĐDTT chưa được biết rõ, nhưng có một số yếu tố nguy cơ đã được xác định, bao gồm:
- Tuổi tác: Đây là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất.
- Tiền sử gia đình: Nếu có người thân mắc THHĐDTT, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Hút thuốc: Hút thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ mắc THHĐDTT và làm bệnh tiến triển nhanh hơn.
- Chế độ ăn uống: Chế độ ăn ít trái cây, rau củ và các chất chống oxy hóa có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Rượu bia: Uống nhiều rượu bia có thể làm giảm lượng chất chống oxy hóa trong cơ thể.
- Béo phì: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ mắc THHĐDTT.
- Huyết áp cao: Cao huyết áp có liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời: Tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng mặt trời có thể gây hại cho hoàng điểm.
Điều Trị Thoái Hóa Hoàng Điểm
Phương pháp điều trị THHĐDTT phụ thuộc vào loại và giai đoạn bệnh.
Điều trị THHĐDTT thể khô:
Hiện nay, không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho THHĐDTT thể khô. Tuy nhiên, việc thay đổi lối sống và bổ sung dinh dưỡng có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh. Các biện pháp này bao gồm:
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, rau củ, đặc biệt là các loại rau lá xanh đậm, cá béo và các loại hạt.
- Bổ sung vitamin và khoáng chất: Bác sĩ có thể khuyên bạn nên bổ sung các vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin E, lutein, zeaxanthin và kẽm.
- Bỏ hút thuốc: Đây là biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ đôi mắt của bạn.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Kiểm soát huyết áp: Duy trì huyết áp ổn định có thể giúp giảm nguy cơ tiến triển bệnh.
- Đeo kính râm: Bảo vệ mắt khỏi ánh nắng mặt trời bằng cách đeo kính râm khi ra ngoài.
Điều trị THHĐDTT thể ướt:
Các phương pháp điều trị hiện đại có thể giúp làm chậm hoặc thậm chí ngăn chặn sự tiến triển của THHĐDTT thể ướt. Các phương pháp này bao gồm:
- Tiêm thuốc chống VEGF: Thuốc chống VEGF (Yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu) được tiêm trực tiếp vào mắt để ngăn chặn sự phát triển của các mạch máu bất thường và giảm rò rỉ dịch. Đây là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay.
- Phẫu thuật laser: Trong một số trường hợp, phẫu thuật laser có thể được sử dụng để phá hủy các mạch máu bất thường.
Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời THHĐDTT là rất quan trọng để bảo tồn thị lực. Hãy đi khám mắt định kỳ và thông báo cho bác sĩ nhãn khoa nếu bạn nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về thị lực.