Halloween, hay còn gọi là lễ hội Hóa Lộ Quỷ, là một sự kiện thường niên diễn ra vào ngày 31 tháng 10. Lễ hội này đã trở thành một trong những ngày lễ được yêu thích nhất, đặc biệt là đối với giới trẻ, bởi những hoạt động kỳ bí và hấp dẫn.
Mục Lục
Halloween là gì?
Halloween là sự kết hợp giữa các nghi lễ tôn giáo và những tập tục cổ xưa từ nhiều nền văn hóa khác nhau. Qua thời gian, nó đã phát triển thành một lễ hội được biết đến rộng rãi và được xem là một trong những lễ hội lâu đời nhất và phổ biến nhất trên thế giới.
Trước đây, Halloween chủ yếu được tổ chức ở các nước phương Tây theo đạo Công giáo. Tuy nhiên, ngày nay, nó đã trở thành một sự kiện văn hóa thường niên được mong đợi trên toàn thế giới. Trong những ngày lễ hội, mọi người trang trí nhà cửa bằng những hình nộm phù thủy, mèo đen và bí ngô ma quái. Mọi người cũng tìm kiếm những trang phục ấn tượng để tham gia vào các buổi tiệc hóa trang. Lời chúc “Halloween vui vẻ!” đã trở nên quen thuộc với nhiều người.
Vậy, điều gì khiến Halloween trở nên hấp dẫn đến vậy? Hãy cùng khám phá nguồn gốc và những điều thú vị của lễ hội này.
Halloween là lễ hội hóa trang được yêu thích trên toàn thế giới.
Nguồn gốc của Halloween
Ngày Halloween diễn ra vào ngày cuối cùng của tháng 10 dương lịch, bắt đầu từ chiều tối ngày 31/10 và kéo dài đến 12 giờ đêm.
Từ “Halloween” có nguồn gốc từ nhà thờ Thiên Chúa giáo, là dấu vết còn lại của lễ hội All Hallow Eve (lễ thánh). Ngày 1/11 là ngày lễ mà người Thiên Chúa giáo bày tỏ lòng thành kính trước các vị thánh. Tuy nhiên, vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, ở xứ Celtic (Ireland), mùa màng kết thúc vào ngày 31/10 và ngày hội Halloween được gọi là lễ Samhain (gieo trồng). Ngày này cũng đánh dấu sự khởi đầu của một năm mới đối với người Celtic.
Người Celtic tổ chức kỷ niệm năm mới bằng lễ hội Samhain. Vào thời điểm này, vị thần của mùa xuân và mùa hè không còn ngự trị mà nhường chỗ cho thần Chết. Lễ hội bắt đầu vào ngày 1/11, khi linh hồn của người chết quay trở lại nhà người thân để tìm kiếm thức ăn và nước uống. Trong suốt đêm lễ thánh Hallow’s Eve, diễn ra vào đầu mùa đông – thời điểm kết thúc một năm, các linh hồn có thể tự do đi lại.
Hóa trang thành các nhân vật kinh dị là một phần không thể thiếu của Halloween.
Truyền thuyết kể rằng vào ngày lễ Samhain, linh hồn của người chết trong năm trước sẽ tìm đến một thể xác khác để bắt đầu cuộc sống mới trong năm tiếp theo. Để tránh việc linh hồn người chết nhập vào mình, người sống sẽ dập tắt lửa trong nhà vào ngày 31/10, làm cho nhà cửa trở nên lạnh lẽo và tẻ ngắt. Sau đó, họ hóa trang thành ma cà rồng và lặng lẽ đi vòng quanh nhà hàng xóm để xua đuổi những hồn ma đang tìm kiếm thể xác.
Một giải thích khác cho rằng người Celtic dập tắt lửa không phải để xua đuổi linh hồn mà để cùng nhau đi lấy lửa tại nguồn sáng Druidic, liên tục cháy ở Usinach, miền trung Ireland.
Sau này, người La Mã đã tiếp thu những tục lệ này của người Celtic. Tuy nhiên, vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, họ đã bỏ tục lệ hiến tế người sống và thay vào đó bằng việc hiến tế hình nộm. Theo thời gian, khi niềm tin vào linh hồn suy giảm, tục lệ hóa trang thành ma quỷ hay phù thủy chỉ còn là một hình thức vui chơi.
Cùng với làn sóng di cư của người Ireland sang Mỹ vào những năm 1840 do nạn đói khoai tây, lễ hội Halloween cũng được du nhập vào Mỹ cùng với những trò nghịch ngợm.
Tuy nhiên, nhiều người cho rằng lễ hội Halloween bắt nguồn từ tục “cầu hồn” của người Châu Âu vào thế kỷ thứ 9. Vào ngày 2/11 hàng năm, những người theo đạo Thiên chúa giáo đi từ làng này sang làng khác để xin “bánh cầu hồn”. Đây là những chiếc bánh hình vuông làm từ bánh mì và nho Hy Lạp. Người đi xin nhận được càng nhiều bánh thì họ càng cầu nguyện được cho nhiều linh hồn người thân của gia chủ được siêu thoát.
Ở Anh, đêm Halloween từng được gọi là Nutcrack Night hay Snap Apple Night, một đêm dành cho gia đình sum vầy bên đống lửa, nghe kể chuyện và ăn trái cây. Những người nghèo đi ăn xin (a-souling) thường được cho bánh linh hồn (soulcakes) với điều kiện họ phải cầu nguyện cho người chết.
Các hoạt động phổ biến trong lễ Halloween bao gồm trẻ em hóa trang đến gõ cửa nhà hàng xóm để xin bánh kẹo, tham dự tiệc hóa trang, đốt lửa, khắc bí ngô, đớp táo, chơi các trò đùa, xem phim hoặc kể chuyện kinh dị. Ở nhiều nơi trên thế giới, các nghi lễ Kitô giáo như tham dự lễ nhà thờ và thắp nến trên các ngôi mộ vẫn còn phổ biến. Tuy nhiên, ở nhiều nơi khác, Halloween đã trở thành một ngày hội mang tính thế tục và thương mại nhiều hơn.
Ngày nay, nhiều nhà thờ tổ chức tiệc Halloween hoặc tổ chức khắc đèn lồng cho trẻ em, cùng nhau hướng đến một thế giới không còn tội lỗi.
Ý nghĩa của lễ hội Halloween
Ý nghĩa giáo dục
Câu chuyện về Jack và những trải nghiệm của anh ta mang đến một bài học làm người cho giới trẻ:
- Không nên tham lam, bủn xỉn, keo kiệt.
- Cần có lòng bác ái, từ bi, biết giúp đỡ người khó khăn.
- Không nên đùa giỡn với ma quỷ, tức là những trò lừa lọc, đe dọa, làm người khác sợ hãi, những việc làm tinh quái do trí thông minh và tưởng tượng của tuổi trẻ sáng tạo ra có thể gây hại cho người khác và xã hội. Giao du với những điều xấu xa có thể dẫn đến con đường tăm tối và tội lỗi.
Tuy nhiên, câu chuyện về Jack cũng thể hiện một thái độ sòng phẳng của quỷ, đó là “ân đền, oán trả” và “giữ lời hứa,” mặc dù sự “giữ lời hứa” này đã khiến Jack trở thành một linh hồn lang thang vất vưởng.
Đối với các xã hội Âu, Mỹ, Halloween đã trở thành một lễ hội vui chơi hàng năm cho cả trẻ em và người lớn. Ít người quan tâm đến ý nghĩa nhân bản sâu sắc của nó.
Ý nghĩa nhân bản
Nếu nhìn sâu hơn, ta có thể thấy tính nhân bản trong câu chuyện này. Tại sao trong thời đại khoa học và kỹ thuật phát triển, các nước Âu, Mỹ vẫn dành một ngày lễ hội cho những người thuộc “cõi Âm,” mà đại diện là chàng Jack?
Jack là một nhân vật tưởng tượng nhưng lại hiện thân trong cuộc sống, trong thân phận làm người, một người cô đơn. Khi chết, Jack trở thành một linh hồn không nơi nương tựa, bị cả Thiên Đàng và Địa Ngục từ chối!
Truyền thống lễ hội Âu Mỹ đã dành cho Jack một ngày, một ngày để trở lại với cõi dương. Trong ngày đó, Jack có thể vui chơi thoải mái vì người sống đã hóa trang thành ma quỷ để linh hồn Jack có thể trà trộn vào, bớt cô đơn. Đây chính là ý nghĩa nhân bản của lễ hội Halloween.
Với ý nghĩa nhân bản này, ngày lễ Halloween và Rằm tháng Bảy Âm lịch của Việt Nam có thể được xem như là ngày hội ngộ của hai cõi Âm, Dương trong niềm thương cảm bao la.
Những tập tục độc đáo trong lễ hội Halloween
Trang trí lồng đèn
Lồng đèn bí ngô là biểu tượng đặc trưng của lễ hội Halloween.
Lễ hội đèn lồng bắt nguồn từ tập quán của người Ireland. Truyền thuyết kể rằng Jack là một người nghiện rượu và có tư chất thông minh. Anh đã lừa con quỷ Satan trèo lên ngọn cây, sau đó khắc hình chữ thập lên gốc cây và trói con quỷ trên đó. Jack thỏa thuận với con quỷ rằng nếu nó không trêu chọc anh nữa, anh sẽ thả nó xuống.
Do phạm nhiều tội lỗi, khi chết, Jack không được lên thiên đàng hay xuống địa ngục, phải đi lang thang tìm kiếm một chỗ trú chân. Nguồn ánh sáng và hơi ấm duy nhất sưởi ấm cho anh trong giá lạnh là ngọn nến leo lét trong củ khoai tây thối.
Trẻ em thường chơi trò đục khoét quả bí ngô, củ khoai tây hoặc bí đao, sau đó khắc hình thù lên đó và đặt nến vào bên trong để thắp sáng. Những chiếc lồng đèn này được gọi là “Jack O’Lantern,” xuất phát từ truyền thuyết về anh chàng Jack, người vì tính keo kiệt và những cú lừa với quỷ nên khi chết không được lên thiên đường cũng như xuống địa ngục, phải làm linh hồn lang thang với chiếc đèn bí ngô.
Lễ hội hóa trang
Đây là phong tục phổ biến nhất vào Halloween, đặc biệt là đối với trẻ em. Trang phục thường gặp là những bộ quần áo hóa trang thành phù thủy, ma quỷ, các nhân vật hoạt hình nổi tiếng hoặc những sinh vật siêu nhiên khác.
Trick or Treat
Trong lễ hội Samhain, người Druids cho rằng người chết sẽ tìm đến để lừa gạt, gây hoang mang, lo sợ và phá hoại con người. Những hồn ma đi lại ăn xin, và nếu đến nhà nào, gia chủ phải cung cấp thức ăn cho chúng.
Chính vì thế, trong tuần lễ Halloween, trẻ em phương Tây rất thích thú với trò “gõ cửa xin ăn” này. Chúng mặc trang phục hóa trang và đeo mặt nạ, đi từ nhà này qua nhà khác, gõ cửa và nói “trick-or-treat.”
Trò chơi “Trick or Treat” có nghĩa là: “Nếu muốn chúng tôi không chơi xấu thì hãy đãi chúng tôi cái gì đi.” Thông thường, những người hàng xóm luôn muốn tránh việc bị “trick” (chơi xấu) nên thường “treat” (đãi) chúng bằng kẹo và trái cây, đôi khi có cả tiền xu bên trong.
Đớp táo
Khi người Celtic bị người La Mã đánh chiếm, nhiều phong tục của người La Mã cũng du nhập vào, trong đó có lễ hội thờ nữ thần mùa màng Ponoma. Vị thần này thường “ẩn náu” trong giỏ hoa quả. Quả táo là một thứ hoa quả linh thiêng dùng để thờ cúng thần linh, do đó, nhiều trò chơi liên quan đến loại quả này đã xuất hiện trong lễ hội Samhain.
Có rất nhiều hình thức chơi liên quan đến táo trong đêm Halloween, phổ biến nhất là thi nhau lấy được thật nhiều quả táo trong thau nước hoặc thi gọt vỏ táo. Vỏ táo càng dài thì người đó càng sống lâu.
Phong tục lấy táo vào đêm các Thánh không chỉ là một trò chơi mà còn là một nghi lễ lấy may. Người nào lấy được càng nhiều táo thì càng gặp nhiều may mắn trong năm tới. Thiếu nữ nào túm được quả táo thì chắc chắn sẽ kết hôn trong năm đó.
Một trò chơi khác cũng rất phổ biến là treo những viên kẹo đường hoặc sirô đặc, sệt, rất dính bằng một sợi dây thừng. Người chơi phải ăn chúng mà không được dùng tay, trong khi những người còn lại giữ cố định sợi dây. Đây là một trò chơi rất vui nhộn.
Ngoài ra, còn có một vài trò chơi mang tính chất bói toán. Một trò chơi xuất xứ từ Ireland là người bị bịp mắt sẽ ngồi trước một cái bàn đã chuẩn bị sẵn những chiếc đĩa. Đĩa sẽ bị xáo trộn, và người chơi sẽ chọn một chiếc đĩa bằng cảm giác của mình. Vật chứa trong chiếc đĩa sẽ chỉ ra tương lai của người chơi, tuy nhiên, đây chỉ là một trò bói vui mà thôi.
Thậm chí, nhiều phụ nữ tin rằng nếu họ ngồi trong phòng tối và nhìn chăm chú vào gương, gương mặt người chồng tương lai của họ sẽ xuất hiện.
Ngoài ra, vào ngày này, mọi người thường kể cho nhau nghe những câu chuyện ma, xem phim kinh dị. Nhà ma cũng là một địa điểm hấp dẫn đối với nhiều người.
Kết luận
Halloween không chỉ là một lễ hội hóa trang đơn thuần mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa, lịch sử và nhân văn sâu sắc. Từ nguồn gốc cổ xưa đến những tập tục độc đáo, Halloween đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của nhiều người trên thế giới, là dịp để mọi người cùng nhau vui chơi, giải trí và tưởng nhớ về những người đã khuất.