Financial Instruments (Công cụ tài chính) là một trong những chủ đề quan trọng và phức tạp nhất trong chương trình ACCA F7 Financial Reporting. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết về Financial Instruments, giúp bạn nắm vững kiến thức và tự tin chinh phục môn học này.
Mục Lục
1. Tổng Quan Về Financial Instruments
Để hiểu rõ Financial Instruments là gì, hãy xem xét tình huống sau: Một doanh nghiệp cần vốn để hoạt động hoặc có nguồn vốn dư thừa và muốn đầu tư. Vốn có thể được huy động từ hoặc đầu tư vào hai nguồn chính:
- Nguồn vốn vay (Debt Instruments): Các khoản vay, phát hành trái phiếu, nhận tiền gửi…
- Nguồn vốn chủ sở hữu (Equity Instruments): Phát hành cổ phiếu, quyền mua cổ phiếu…
Từ đó, ta có thể rút ra những nhận xét quan trọng sau:
- Công cụ nợ và công cụ vốn có thể được mua bán trên thị trường.
- Khi bán Equity Instruments/Debt Instruments, doanh nghiệp cần ghi tăng giá trị vốn chủ sở hữu (VCSH) hoặc ghi tăng nợ phải trả (Financial Liabilities).
- Khi mua Equity Instruments/Debt Instruments, doanh nghiệp cần ghi tăng tài sản. Các tài sản này có đặc điểm chung là tài sản phi vật chất, có giá trị hình thành từ “yêu cầu thanh toán” theo thỏa thuận giữa các bên. Bên mua gọi các công cụ này là Tài sản tài chính (Financial Assets).
- Financial Instruments chính là các thỏa thuận mua bán làm phát sinh Financial Assets cho bên mua và làm phát sinh Equity Instruments hoặc Financial Liabilities cho bên bán.
Vậy sự khác biệt giữa Financial Assets và Financial Liabilities là gì?
- Bên mua công cụ nợ/công cụ vốn sẽ ghi nhận các công cụ này là Financial Assets.
- Bên bán sẽ ghi nhận Financial Liabilities hoặc Equity.
Còn sự khác biệt giữa Debt Instruments và Equity Instruments?
- Với Debt Instruments, lợi nhuận bạn nhận được không liên quan trực tiếp đến kết quả hoạt động của người đi vay.
- Với Equity Instruments, lợi nhuận bạn nhận được liên quan trực tiếp đến kết quả hoạt động của khoản đầu tư. Ví dụ: Khi mua cổ phiếu của một công ty, lợi nhuận bạn nhận được sẽ dựa trên sự tăng giảm giá trị của cổ phiếu trên thị trường hoặc cổ tức công ty chi trả.
Tại sao cần phân biệt những điều này?
Cách hạch toán một công cụ tài chính phụ thuộc vào tình trạng của công cụ đó: Financial Assets/Financial Liabilities và Debt Instruments/Equity Instruments. Việc xác định đúng loại công cụ là yếu tố then chốt để hạch toán chính xác trên báo cáo tài chính.
2. Các Loại Financial Instruments Thường Gặp Trong Đề Thi ACCA F7
Chủ đề Financial Instruments có thể xuất hiện trong cả ba phần của đề thi ACCA F7, đặc biệt trong dạng bài lập báo cáo tài chính (BCTC) của phần C. Thay vì tập trung vào toàn bộ lý thuyết trong sách BPP, chúng ta sẽ đi sâu vào các khoản mục thường xuất hiện trong đề thi các năm.
Dưới đây là 4 loại Financial Instruments quan trọng mà bạn cần nắm vững:
- Trái phiếu/Giấy nhận nợ thông thường (Bonds/Loan notes)
- Cổ phiếu (Shares) & các vấn đề liên quan
- Trái phiếu/Giấy nhận nợ có thể chuyển đổi (Convertible loan notes)
- Các khoản đầu tư thông qua lãi/lỗ (Investments through profit or loss)
Hiểu rõ bản chất và cách xử lý các loại Financial Instruments này sẽ giúp bạn tự tin giải quyết các bài tập liên quan trong đề thi.
2.1. Trái Phiếu/Giấy Nhận Nợ Thông Thường (Bonds/Loan Notes)
Bonds/Loan notes là một loại giấy chứng nhận rằng bên phát hành đã vay một số tiền từ người mua và có nghĩa vụ thanh toán số tiền gốc vào ngày đáo hạn, cũng như trả tiền lãi hàng kỳ theo lãi suất đã thỏa thuận. Khi làm việc với Bonds/Loan notes, bạn cần hiểu rõ các khái niệm sau:
- Principal Value/Nominal Value/Par Value/Face Amount: Giá trị trái phiếu được người phát hành sử dụng để tính tiền lãi hàng kỳ. Thông thường, đây cũng là số tiền gốc mà người phát hành sẽ trả khi trái phiếu đáo hạn.
- Coupon/Interest Rate: Tỷ lệ lãi suất danh nghĩa mà người phát hành sử dụng để tính tiền lãi hàng kỳ.
- Effective Interest Rate: Chi phí sử dụng vốn vay thực tế mà người đi vay phải gánh chịu. Đây là chi phí thực tế được tính vào chi phí tài chính trong kỳ, thường khác với lãi suất danh nghĩa trên trái phiếu.
- Market Price: Giá trị của trái phiếu được mua bán trên thị trường.
- Maturity Date: Thời điểm đáo hạn của trái phiếu, khi người phát hành phải thanh toán nợ gốc.
Điều quan trọng cần lưu ý là lợi nhuận mà người cho vay nhận được là cố định và không phụ thuộc vào tình hình hoạt động của bên phát hành. Do đó, Bonds/Loan notes được coi là công cụ nợ (Debt Instruments) đơn thuần.
Ví dụ minh họa:
Công ty S phát hành 5% loan note (mệnh giá $20 triệu) vào ngày 1 tháng 7 năm 2014 cho công ty B theo giá $18 triệu. Chi phí phát hành trực tiếp là $0.5 triệu (đã được hạch toán vào chi phí quản lý). Loan note sẽ đáo hạn sau 3 năm theo mức giá ưu đãi, khiến cho tỷ lệ lãi trái phiếu thực tế là 8% mỗi năm. Tiền lãi trái phiếu hàng năm đã được thanh toán vào ngày 30 tháng 6 năm 2015. Giả sử công ty S và công ty B có cùng năm tài chính.
Phân tích tình huống:
- 5% loan note với mệnh giá $20 triệu nghĩa là mỗi năm công ty S phải trả công ty B số tiền lãi là $20 triệu * 5% = $1 triệu. Khi đáo hạn, công ty S sẽ phải thanh toán theo mức giá premium đã thỏa thuận.
- Đây là “Redeemable loan notes” – một công cụ nợ đơn thuần. Do đó, công ty S sẽ ghi nhận Financial Liability, còn công ty B sẽ ghi nhận Financial Assets/Debt Instruments.
- Chi phí phát hành trực tiếp cần được ghi giảm giá trị của công cụ nợ này, thay vì ghi giảm chi phí quản lý.
- Chi phí lãi vay mà công ty S phải ghi nhận (và thu nhập lãi vay mà công ty B ghi nhận) hàng kỳ sẽ phải tính theo tỷ lệ lãi suất thực tế là 8%, thay vì lãi suất danh nghĩa 5%.
(1) Yêu cầu: Xác định ảnh hưởng của giao dịch này đến BCTC kết thúc vào ngày 30 tháng 6 năm 2015 của công ty S?
- Số dư đầu kỳ của Loan note (Financial Liability): $18 triệu – $0.5 triệu = $17.5 triệu
- Chi phí lãi vay trong kỳ: $17.5 triệu * 8% = $1.4 triệu
- Số dư cuối kỳ của Loan note (Liability): $17.5 triệu + $1.4 triệu – $1 triệu = $17.9 triệu
3. Kết Luận
Hiểu rõ về Financial Instruments là yếu tố then chốt để thành công trong môn ACCA F7. Bài viết này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về Financial Instruments, phân biệt các loại công cụ tài chính khác nhau và đi sâu vào cách xử lý Bonds/Loan notes. Bằng cách nắm vững những kiến thức này, bạn sẽ có thể tự tin giải quyết các bài tập và tình huống liên quan đến Financial Instruments trong kỳ thi ACCA F7.