Tháng 7/2016, ông Nguyễn Xuân Phúc thay thế ông Nguyễn Tấn Dũng trở thành Thủ tướng. Cùng với đó, ông cũng nổi lên như một “danh hài” bất đắc dĩ với những phát ngôn gây tranh cãi như “Ma dzê in Việt Nam”, hay cụm từ “Cờ Lờ Mờ Vờ” gắn liền với phong cách đọc diễn văn của ông.
Trong các hội nghị trong nước và quốc tế, hình ảnh ông Phúc cắm cúi vào bài diễn văn soạn sẵn, đánh vần từng chữ, tạo cảm giác hài hước nhưng cũng đầy xót xa. Điều này khiến không ít người Việt cảm thấy tự ái dân tộc, tự hỏi tại sao một đất nước gần 100 triệu dân lại có một người đứng đầu chính phủ như vậy.
Tuy nhiên, sau những chỉ trích ban đầu, dư luận dần bình tĩnh hơn. Họ nhận ra rằng, tiếng nói của họ hầu như không có trọng lượng đối với chính quyền hiện tại. Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) nắm quyền lãnh đạo toàn diện và trực tiếp, điều này được ghi rõ trong Hiến pháp. Người dân không có quyền tự do lựa chọn người lãnh đạo. Mọi chức vụ trong bộ máy chính quyền, bao gồm cả chức Thủ tướng, đều do Đảng sắp xếp. Như lời ông Nguyễn Tấn Dũng từng nói, ông chưa bao giờ “xin” Đảng để được bổ nhiệm, mà chỉ đơn thuần là thực hiện nhiệm vụ được giao.
Trong gần hai năm giữ chức Thủ tướng, ngoài những bài diễn văn mang đến danh hiệu “danh hài”, ông Nguyễn Xuân Phúc vẫn là một nhân vật mờ nhạt. Ông từng cố gắng tạo dựng một hình ảnh khác biệt so với người tiền nhiệm bằng việc tuyên bố về một “chính phủ kiến tạo”. Khái niệm này nghe có vẻ lạ lẫm đối với nhiều người dân, và không rõ liệu ông cùng các bộ trưởng có thực sự hiểu rõ ý nghĩa của nó hay không. Thực tế, công việc của các bộ ngành, từ giáo dục, y tế đến công an, giao thông vận tải… ngày càng trở nên rối ren, khiến người dân đặt câu hỏi: “Đây có phải là ‘chính phủ kiến tạo’ mà ông nói đến?”.
Ngày 17/04, bài phát biểu của ông Nguyễn Xuân Phúc trước cộng đồng người Việt tại chợ Sapa, Praha, Cộng hòa Séc, lại một lần nữa gây ngạc nhiên lớn trong và ngoài nước. Những lời lẽ khoa trương, biện bạch, chụp mũ và tuyên truyền hận thù đã phơi bày con người thật của ông.
Ông khoe rằng, bên lề thượng đỉnh Donald Trump – Kim Jong-un tại Hà Nội vào tháng 2, Tổng thống Trump đã vẫy cờ đỏ sao vàng. Để minh họa, ông cầm tờ giấy đang có trong tay (có lẽ là nội dung bài phát biểu đã được chuẩn bị trước) giơ lên cao và hỏi khán giả có nhìn rõ không. Chỉ đến khi có tiếng đáp “có” từ phía dưới, ông mới hạ tay xuống. Ông nói rằng hành động này đã khiến “bọn phản động lưu vong người Việt rã rời chân tay”. Nhận xét này của ông thể hiện sự ngây ngô và kích động hận thù. Việc ông Trump vẫy cờ chỉ là một hành động ngoại giao thông thường, không thể khiến ai “rã rời chân tay”. Những người Việt đang sinh sống và hoạt động ở nước ngoài, tôn trọng luật pháp sở tại và mong muốn đóng góp vào sự phát triển của Việt Nam theo hướng tự do, dân chủ và nhân quyền, vậy ông gọi ai là “bọn phản động lưu vong”? Phải chăng hòa hợp dân tộc chỉ là một chiêu bài trong các nghị quyết của Đảng?
Để “tâng bốc” cộng đồng người Việt tại Cộng hòa Séc, ông Phúc còn dẫn lời Thủ tướng Séc Andrej Babis rằng: “Không có người Việt Nam ở đây, chúng tôi không biết sẽ ra sao, biết mua bán hàng hóa thế nào?”. Tuy nhiên, không ai trong số những người đang lắng nghe ông vỗ tay. Thứ nhất, không ai có thể kiểm chứng tính xác thực của câu nói này. Thứ hai, ngay cả khi ông Babis có nói như vậy, thì đó cũng chỉ là những lời tán tỉnh ngoại giao “cho vui”. Ông Babis là một doanh nhân giàu có, thường được mệnh danh là “Donald Trump của Séc”. Chẳng lẽ một quốc gia có nền kinh tế phát triển từ hàng trăm năm trước lại không biết mua bán hàng hóa nếu không có người Việt Nam?
Ông Nguyễn Xuân Phúc còn kêu gọi cộng đồng người Việt “giám sát và hạn chế tối đa” các tổ chức và cá nhân hoạt động hỗ trợ nhân quyền cho Việt Nam. Đây là hành động khuyến khích các tổ chức người Việt do các đại sứ quán Việt Nam thao túng, vi phạm luật pháp của nước sở tại. Ông dường như quên rằng ông Nguyễn Hải Long, một người Việt tại Séc, đang phải ngồi tù vì đã cộng tác với các sứ quán trong vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh tại Đức vào năm 2017.
Gần đây, chính quyền Việt Nam đã mở rộng việc cấm nhập cảnh để trả thù những người tham gia các hoạt động ủng hộ tự do, dân chủ và nhân quyền cho Việt Nam. Thậm chí, một số người là vợ hoặc chồng của những người này, dù không tham gia hoạt động gì, cũng bị cấm nhập cảnh. Đây là hành động phi nhân tính của các chế độ độc tài, độc đảng. Nhiều người có cha mẹ già yếu, ốm đau hoặc qua đời cũng không được phép về nước. Tại Séc, nhóm Văn Lang có 5 người, tại Ba Lan, nhóm Đàn Chim Việt có 6 người bị cấm nhập cảnh. Tình trạng này phổ biến ở nhiều quốc gia, nhưng số lượng cụ thể thì không được biết đến. Trong bài phát biểu, ông Nguyễn Xuân Phúc biện hộ cho việc cấm nhập cảnh một số người vì họ đã “quá đáng trong chuyện này chuyện kia”.
Vậy, xin hỏi ông Nguyễn Xuân Phúc:
Những người Việt Nam đang sống trong các quốc gia tự do, dân chủ, ủng hộ các hoạt động ôn hòa của người dân trong nước để thay đổi Việt Nam theo hướng tự do, dân chủ và tôn trọng quyền con người, đó là những hoạt động “quá đáng”?
Việc lạm thu phí (thu cao hơn giá quy định và sử dụng nhiều thủ đoạn gian lận) của các sứ quán Việt Nam khi cấp hộ chiếu, visa, giấy ủy quyền… đã tồn tại trong nhiều năm nay ở hầu hết các sứ quán Việt Nam trên thế giới. Công dân Việt Nam đã phản ánh rất nhiều, nhưng Bộ Ngoại giao và Chính phủ Việt Nam vẫn làm ngơ. Vậy, việc công dân biểu tình phản đối là hành động “quá đáng”?
Việc tham gia mít tinh, biểu tình ủng hộ các hoạt động bảo vệ môi trường, bảo vệ biển đảo của Việt Nam trước sự xâm lược của Trung Quốc là hành động “quá đáng”?
Trong bài phát biểu, ông hết lời ca ngợi Việt Nam, nói rằng thế giới ca ngợi Việt Nam là một nơi an toàn tuyệt đối, môi trường ổn định, và là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Thậm chí, ông Kim Jong-un cũng muốn nghiên cứu mô hình phát triển của Việt Nam. Tuy nhiên, ông quên rằng Việt Nam vẫn là một quốc gia có nền kinh tế tụt hậu trong khu vực. Ông tự bào chữa theo kiểu “đánh bùn sang ao”, rằng tham nhũng và những vấn đề khác là điều không thể tránh khỏi ở bất kỳ quốc gia nào, kể cả những nước phát triển cao. Ông quên rằng ở Việt Nam, tham nhũng đã trở thành quốc nạn, “họ ăn không từ thứ gì của dân”.
Sau gần 3 năm làm Thủ tướng, ông vẫn không thể xóa bỏ được cái tên hài hước mà người dân đã đặt cho ông: “Thủ tướng Cờ Lờ Mờ Vờ”. Ngày càng nhiều phát biểu của ông cho thấy trình độ hiểu biết về chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao… của ông chỉ ở mức dưới trung bình, không xứng đáng là Thủ tướng của một đất nước gần 100 triệu dân. Chắc chắn rằng, nếu có quyền tự do lựa chọn, gần 100 triệu người Việt Nam sẽ không chọn ông. Ông nên nhớ điều này để khiêm tốn và học hỏi.
Warsaw, tháng 05-2019
Đinh Minh Đạo