UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) và Legacy BIOS (Basic Input/Output System) là hai giao diện phần mềm quan trọng, đóng vai trò “người thông dịch” giữa phần cứng và hệ điều hành khi máy tính khởi động. Chúng có nhiệm vụ kiểm tra các thiết bị đầu vào/đầu ra, đảm bảo máy tính hoạt động trơn tru. Bài viết này sẽ đi sâu vào so sánh hai chuẩn này, đồng thời cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách chuyển đổi giữa chúng.
legacy and uefi
Mục Lục
LEGACY BIOS là gì?
Legacy BIOS, hay BIOS truyền thống, là một phần mềm lâu đời (ra đời năm 1975) được lưu trữ trên chip của bo mạch chủ. Nó chứa một tập hợp các lệnh cơ bản để khởi động hệ điều hành.
Khi bật máy tính, LEGACY BIOS sẽ thực hiện các công việc sau:
- Kiểm tra RAM: Đảm bảo tất cả các ô nhớ hoạt động bình thường.
- Kiểm tra bộ vi xử lý: Xác minh hoạt động của CPU.
- Kiểm tra các thiết bị ngoại vi: Máy in, bàn phím, chuột,…
- Kiểm tra thứ tự khởi động: Theo cấu hình trong BIOS (CD-ROM, ổ cứng, LAN,…).
- Kiểm tra CMOS: Thiết lập thời gian, ngày tháng.
- Nạp trình điều khiển thiết bị vào bộ nhớ.
Tuy nhiên, LEGACY BIOS có một số hạn chế: tốc độ khởi động chậm và không hỗ trợ ổ cứng chuẩn GPT (GUID Partition Table).
UEFI là gì?
UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) là một chuẩn giao diện firmware mở rộng, được Intel phát triển để khắc phục những hạn chế của LEGACY BIOS. UEFI mạnh mẽ và linh hoạt hơn nhiều so với người tiền nhiệm.
UEFI cũng là chương trình đầu tiên chạy khi máy tính khởi động, thực hiện các tác vụ kiểm tra phần cứng, kích hoạt và đưa các thành phần vào hoạt động cùng với hệ điều hành.
UEFI có những ưu điểm vượt trội so với LEGACY BIOS:
- Hỗ trợ ổ cứng lớn hơn: Vượt qua giới hạn 2.2TB của MBR (Master Boot Record).
- Thời gian khởi động nhanh hơn: Nhờ khả năng khởi tạo phần cứng song song.
- Tính năng bảo mật cao hơn: Secure Boot giúp ngăn chặn các phần mềm độc hại xâm nhập.
- Khả năng mở rộng: Các nhà phát triển có thể thêm các ứng dụng và trình điều khiển, biến UEFI thành một hệ điều hành thu nhỏ.
So sánh Legacy và UEFI
Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa Legacy và UEFI:
| Tính năng | Legacy BIOS | UEFI |
|---|---|---|
| Năm ra đời | 1975 | Thay thế Legacy |
| Khả năng hỗ trợ ổ cứng | Tối đa 2.2TB (MBR) | Không giới hạn (GPT) |
| Tốc độ khởi động | Chậm | Nhanh hơn |
| Bảo mật | Hạn chế | Secure Boot |
| Khả năng mở rộng | Hạn chế | Có thể mở rộng bằng các ứng dụng và trình điều khiển |
Ổ cứng MBR và GPT là gì?
MBR (Master Boot Record) và GPT (GUID Partition Table) là hai định dạng phân vùng ổ cứng, thể hiện cách dữ liệu được tổ chức và lưu trữ. MBR có giới hạn về kích thước ổ cứng và số lượng phân vùng, trong khi GPT khắc phục những hạn chế này.
So sánh MBR và GPT
| Tính năng | MBR | GPT |
|---|---|---|
| Kích thước ổ cứng | Tối đa 2.2TB | Không giới hạn |
| Số lượng phân vùng | Tối đa 4 phân vùng chính | Lên đến 128 phân vùng chính |
| Khả năng tương thích | Tương thích với các hệ thống cũ | Yêu cầu UEFI để tận dụng tối đa |
Các máy tính sử dụng UEFI thường đi kèm với chuẩn GPT, nhưng cũng có thể sử dụng MBR. Tuy nhiên, UEFI + GPT là sự kết hợp được khuyến khích để tận dụng tối đa hiệu năng và tính năng.
Boot là gì?
Boot là quá trình khởi động máy tính, trong đó bộ nhớ sẽ chạy một đoạn chương trình để kiểm tra và cài đặt hệ điều hành vào RAM, sẵn sàng cho người dùng sử dụng.
Các chế độ boot
UEFI Boot
UEFI Boot sử dụng các ưu điểm của chuẩn UEFI, hoạt động như một hệ điều hành thu nhỏ, kế thừa quá trình khởi động của LEGACY BIOS và chịu trách nhiệm khởi tạo phần cứng trước khi hệ điều hành tiếp quản.
uefi-boot-menu
Fastboot
Fastboot là một giao thức cho phép giao tiếp giữa máy tính và điện thoại, giúp thực hiện các thao tác vào hệ thống của thiết bị kia thông qua kết nối USB, ví dụ như sửa đổi các tập tin hình ảnh.
Secure Boot
Secure Boot là một công nghệ bảo mật giúp bảo vệ hệ thống bằng cách kiểm tra quy trình khởi động, ngăn chặn mã độc xâm nhập vào hệ điều hành. Nó xác minh tính toàn vẹn của các thành phần khởi động dựa trên chứng nhận an toàn.
secure-boot
Cách chuyển BIOS sang UEFI
transfer bios to uefi
Chuyển từ LEGACY sang UEFI
- Khởi động lại máy tính và truy cập vào giao diện BIOS (thường bằng cách nhấn F2, Delete, Esc hoặc F10).
- Trong giao diện BIOS, tìm đến mục Boot Options (hoặc tương tự) trong tab System Configuration.
- Chọn UEFI Boot Mode và nhấn Accept để lưu thay đổi.
- Lưu và khởi động lại máy tính.
Cách kiểm tra máy tính hỗ trợ UEFI hay Legacy BIOS
Với các laptop và mainboard mới hiện nay, hầu hết đều hỗ trợ UEFI. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng máy tính cũ, bạn có thể kiểm tra theo các cách sau:
Cách 1: Kiểm tra trực tiếp trong BIOS
- Khởi động máy tính vào chế độ BIOS.
- Tìm đến các mục liên quan đến “Boot”. Nếu máy hỗ trợ UEFI, bạn sẽ thấy các tùy chọn có chữ “UEFI” hoặc “EFI”.
- Bạn có thể chuyển đổi giữa Legacy và UEFI tại đây (lưu ý đến định dạng ổ cứng GPT và MBR).
Chế độ boot Legacy và UEFI
Cách 2: Sử dụng phần mềm HWiNFO trên Windows
- Tải và cài đặt phần mềm HWiNFO (chạy với quyền admin).
kiem-tra-may-tinh-ho-tro-uefi-hay-legacy
- Nếu mục UEFI boot là Present, máy bạn đang boot ở chế độ UEFI. Nếu không phải, hãy kiểm tra mục UEFI BIOS: Capable nghĩa là máy hỗ trợ UEFI, Not Capable nghĩa là không hỗ trợ.
kiem-tra-may-tinh-ho-tro-uefi-hay-legacy-2-1
Cách 3: Kiểm tra thông tin hệ thống
- Mở Start, tìm và chạy msinfo32.
windows-run-msinfo32
- Xem dòng BIOS Mode: Legacy hoặc UEFI.
kiem-tra-may-tinh-ho-tro-uefi-hay-legacy-3
Máy tính đang khởi động ở chế độ Legacy BIOS
kiem-tra-may-tinh-ho-tro-uefi-hay-legacy-4
Máy tính đang khởi động ở chế độ UEFI
Cách kiểm tra ổ cứng GPT hay MBR
Trên Windows, bạn có thể kiểm tra định dạng ổ cứng bằng cách:
- Nhấn Windows + R, gõ diskpart và nhấn Enter.
windows-run-diskpart
- Trong cửa sổ Command Prompt, gõ list disk và nhấn Enter.
- Nếu có dấu * dưới cột GPT, ổ cứng đang ở định dạng GPT. Nếu không có, ổ cứng ở định dạng MBR.
diskpart-gpt-mbr-1
Một số câu hỏi thường gặp về UEFI – Legacy, GPT – MBR
1. Vì sao nên dùng UEFI – GPT?
UEFI – GPT là chuẩn mới hơn, tốt hơn, hỗ trợ ổ cứng lớn hơn, nhiều phân vùng hơn và bảo mật hơn.
2. Khi nào nên dùng UEFI – GPT, Legacy – MBR?
Chỉ khi phần cứng máy tính quá cũ, không hỗ trợ UEFI hoặc cài đặt Windows thấp hơn Windows 7 thì mới nên dùng Legacy – MBR. Nếu máy tính hỗ trợ UEFI, hãy sử dụng UEFI – GPT.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về Legacy và UEFI, cũng như cách kiểm tra và chuyển đổi giữa các chuẩn này.