Vĩ độ và kinh độ là hai yếu tố quan trọng giúp xác định vị trí chính xác của bất kỳ địa điểm nào trên Trái Đất. Việc hiểu rõ về hệ thống tọa độ này là rất cần thiết để đọc bản đồ, định vị và khám phá thế giới. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về kinh độ, vĩ độ, cách tính khoảng cách dựa trên vĩ độ và tọa độ địa lý của Việt Nam.
Mục Lục
Vĩ độ là gì?
Vĩ độ, ký hiệu bằng chữ cái Hy Lạp “φ” (phi), là khoảng cách từ một điểm trên bề mặt Trái Đất đến đường xích đạo, được đo bằng độ. Các đường vĩ tuyến là những đường tròn tưởng tượng bao quanh Trái Đất song song với xích đạo, chạy theo hướng Đông – Tây.
Vĩ độ được tính bằng góc, với 0° tại xích đạo và tăng dần đến 90° ở hai cực (90° vĩ Bắc ở Bắc Cực và 90° vĩ Nam ở Nam Cực). Góc phụ của vĩ độ được gọi là độ dư vĩ.
Giải đáp: Một vĩ độ bằng bao nhiêu km?
Nhiều người thắc mắc về khoảng cách tương ứng với một độ vĩ độ. Về cơ bản, chiều dài của một độ cung vĩ độ (khoảng cách giữa hai vĩ tuyến cách nhau 1°) tương đối ổn định và xấp xỉ bằng 111 km. Tuy nhiên, do hình dạng Trái Đất không hoàn toàn là hình cầu mà hơi phình ra ở xích đạo, khoảng cách này có thể thay đổi một chút tùy thuộc vào vĩ độ.
Cụ thể:
- Ở xích đạo: 1 độ vĩ độ ≈ 110.57 km
- Ở vĩ độ 45°: 1 độ vĩ độ ≈ 111.13 km
- Ở hai cực: 1 độ vĩ độ ≈ 111.69 km
Do sự khác biệt nhỏ này, việc tính toán khoảng cách chính xác trên bản đồ cần sử dụng các công thức phức tạp hơn, đặc biệt là khi di chuyển trên quãng đường dài.
Kinh độ là gì?
Kinh độ, ký hiệu bằng chữ cái Hy Lạp “λ” (lambda), là khoảng cách từ một điểm trên bề mặt Trái Đất đến kinh tuyến gốc (kinh tuyến số 0), được đo bằng độ. Kinh tuyến gốc là kinh tuyến đi qua Đài thiên văn Hoàng gia Greenwich ở Luân Đôn, Anh.
Các đường kinh tuyến là những nửa đường tròn lớn nối liền hai cực của Trái Đất, chạy theo hướng Bắc – Nam.
Kinh độ được tính bằng góc, với 0° tại kinh tuyến gốc và tăng dần đến 180° về phía Đông và 180° về phía Tây. Kinh độ Đông được ký hiệu bằng dấu (+), còn kinh độ Tây được ký hiệu bằng dấu (-).
Biểu diễn kinh độ và vĩ độ
Tọa độ địa lý (kinh độ và vĩ độ) có thể được biểu diễn dưới nhiều dạng khác nhau:
- Độ, phút, giây (DMS): Ví dụ: 23° 27′ 30″ kinh Đông
- Độ và phút thập phân (DMM): Ví dụ: 23° 27.500′ kinh Đông
- Độ thập phân (DD): Ví dụ: 23.45833° kinh Đông
Phần giây có thể được biểu diễn dưới dạng thập phân để tăng độ chính xác. Ngoài ra, kinh độ và vĩ độ cũng có thể được biểu diễn bằng radian.
Kinh độ và vĩ độ của Việt Nam
Việt Nam nằm trên bán đảo Đông Dương, thuộc khu vực Đông Nam Á, có đường bờ biển dài tiếp giáp với biển Đông. Đường biên giới trên đất liền của Việt Nam dài 4.550 km, giáp với Trung Quốc ở phía Bắc, Lào và Campuchia ở phía Tây.
Dưới đây là tọa độ địa lý của một số điểm cực trên lãnh thổ Việt Nam:
- Cực Bắc: Cột cờ Lũng Cú (Hà Giang): 23°21’ vĩ Bắc, 105°18’ kinh Đông (theo số liệu đo đạc, điểm cực Bắc thực tế nằm cách cột cờ khoảng 2km về phía Bắc: 23°22’ vĩ Bắc, 105°20’ kinh Đông).
- Cực Đông: Mũi Đôi (Khánh Hòa): 109°27’55” kinh Đông.
- Cực Tây: A Pa Chải (Điện Biên): 22°25’ vĩ Bắc, 102°11’ kinh Đông.
- Cực Nam: Mũi Cà Mau (Cà Mau): 8°37’30” vĩ độ Bắc và 104°43’ kinh độ Đông.
Kết luận
Hiểu rõ về kinh độ và vĩ độ là rất quan trọng để xác định vị trí địa lý và khám phá thế giới. Bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về kinh độ, vĩ độ, cách tính khoảng cách dựa trên vĩ độ và tọa độ địa lý của Việt Nam. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hệ thống tọa độ địa lý và ứng dụng nó trong cuộc sống.