Bài viết này sẽ đi sâu vào các thành phần quan trọng của một đề cương nghiên cứu, đặc biệt tập trung vào đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu. Đây là những yếu tố then chốt giúp định hình và giới hạn phạm vi của công trình nghiên cứu, đảm bảo tính khả thi và tập trung của dự án.
Mục Lục
1. Đặt Vấn Đề Nghiên Cứu
Việc xác định vấn đề nghiên cứu là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Vấn đề cần được xác định rõ ràng, cụ thể và có tính cấp thiết. Bạn có thể tham khảo bài viết chi tiết về “Xác định vấn đề nghiên cứu” để hiểu rõ hơn về quy trình này.
2. Ý Nghĩa Thực Tiễn và Lý Luận của Đề Tài
Nghiên cứu của bạn sẽ đóng góp gì cho xã hội và lĩnh vực khoa học? Phần này cần nêu bật được ý nghĩa về mặt lý luận (đóng góp vào sự phát triển của tri thức) và ý nghĩa về mặt thực tiễn (khả năng ứng dụng vào đời sống, giải quyết vấn đề). Một đề tài nghiên cứu có ý nghĩa sẽ có nhiều khả năng được chấp nhận và cấp kinh phí.
Ý nghĩa về mặt lý luận: Nghiên cứu góp phần phát triển kiến thức, học thuật, phương pháp luận trong lĩnh vực khoa học liên quan.
Ý nghĩa về mặt thực tiễn: Nghiên cứu cung cấp hiểu biết sâu sắc về thế giới khách quan, từ đó có thể ứng dụng để cải thiện hiện trạng hoặc giải quyết các vấn đề thực tế.
3. Tổng Quan Nghiên Cứu
Tổng quan các nghiên cứu trước đây giúp bạn nắm bắt được bức tranh toàn cảnh về vấn đề, xác định những khoảng trống kiến thức và định hướng cho nghiên cứu của mình. Bạn có thể tìm đọc lại nội dung chi tiết ở bài viết “Tổng quan tài liệu”.
4. Đối Tượng và Khách Thể Nghiên Cứu: Phân Biệt Rõ Ràng
Trong khoa học xã hội, việc phân biệt rõ ràng giữa đối tượng và khách thể nghiên cứu là vô cùng quan trọng, tránh gây nhầm lẫn và đảm bảo tính chính xác của nghiên cứu.
Đối Tượng Nghiên Cứu: “Nghiên cứu cái gì?”
Đối tượng nghiên cứu là sự vật, hiện tượng, quá trình. Nó trả lời cho câu hỏi “Chúng ta nghiên cứu cái gì?”. Đó có thể là các hiện tượng xã hội, các biểu hiện, hoạt động, sự kiện… mà bạn muốn quan sát, phân tích và tìm hiểu.
Ví dụ:
- Hiện tượng bạo lực học đường
- Biểu hiện của sự suy thoái kinh tế
- Hoạt động marketing trên mạng xã hội
- Thói quen đọc sách của giới trẻ
Khách Thể Nghiên Cứu: “Nghiên cứu ai?”
Khách thể nghiên cứu là con người, nhóm người hoặc tổ chức. Nó trả lời cho câu hỏi “Chúng ta nghiên cứu ai?”. Đó là những người hoặc nhóm người có liên quan trực tiếp đến đối tượng nghiên cứu, chịu tác động hoặc có vai trò trong hiện tượng mà bạn đang nghiên cứu.
Ví dụ:
- Đối tượng: Hiện tượng bạo lực học đường. Khách thể: Học sinh, giáo viên, phụ huynh.
- Đối tượng: Biểu hiện của sự suy thoái kinh tế. Khách thể: Doanh nghiệp, người lao động, nhà đầu tư.
- Đối tượng: Hoạt động marketing trên mạng xã hội. Khách thể: Người dùng mạng xã hội, các nhà quảng cáo, các công ty truyền thông.
- Đối tượng: Thói quen đọc sách của giới trẻ. Khách thể: Học sinh, sinh viên, thanh niên.
Tầm quan trọng: Xác định chính xác đối tượng và khách thể nghiên cứu là yếu tố then chốt. Thông tin này cần được nêu rõ ngay từ tiêu đề đề tài và trang đầu tiên của báo cáo nghiên cứu.
5. Phạm Vi Nghiên Cứu: Giới Hạn và Tập Trung
Phạm vi nghiên cứu giúp bạn giới hạn phạm vi của đề tài, đảm bảo tính khả thi và tập trung vào những khía cạnh quan trọng nhất.
Phạm vi không gian: Nghiên cứu được thực hiện ở đâu? Xác định địa điểm cụ thể (thôn, xã, huyện, tỉnh, thành phố, quốc gia…). Ví dụ: Nghiên cứu được thực hiện tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Phạm vi thời gian: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian nào? Xác định thời gian bắt đầu và kết thúc, hoặc thời lượng nghiên cứu. Ví dụ: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2023 (trong vòng 6 tháng).
Phạm vi nội dung: Nghiên cứu tập trung vào khía cạnh nào của vấn đề? Xác định rõ những nội dung chính mà bạn sẽ phân tích và làm rõ. Ví dụ: Nghiên cứu tập trung vào phân tích ảnh hưởng của mạng xã hội đến kết quả học tập của học sinh THPT.
Kết Luận
Việc xác định rõ đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu là vô cùng quan trọng. Nó giúp bạn tập trung nguồn lực, đảm bảo tính khả thi và nâng cao chất lượng của công trình nghiên cứu. Sự khéo léo trong việc lựa chọn và trình bày các yếu tố này sẽ thể hiện sự chuyên nghiệp và tầm nhìn của nhà nghiên cứu.
Tài liệu tham khảo:
- Gordon Mace & Francois Petry (2013), “Cẩm nang xây dựng dự án nghiên cứu trong khoa học xã hội”, NXB Tri thức
- Michel Beaud (2014), “Nghệ thuật viết luận văn”, NXB Tri thức
- Nguyễn Xuân Nghĩa (2010), “Phương pháp & kĩ thuật trong nghiên cứu xã hội”, NXB Phương Đông
- Nguyễn Văn Tuấn (2018), “Phân tích dữ liệu với R”, NXB Tổng hợp TP. HCM
- Nguyễn Văn Tuấn (2018), “Đi vào nghiên cứu khoa học”, NXB Tổng hợp TP. HCM
- Phan Văn Quyết & Nguyễn Quý Thanh (2001), “Phương pháp nghiên cứu Xã hội học”, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội