Vào tháng 12 năm 2014, Thủ tướng Anh David Cameron đã công bố kế hoạch thành lập một đơn vị cảnh sát và tình báo chuyên trách để theo dõi Dark Web, phản ánh mối lo ngại sâu sắc về các hoạt động bất hợp pháp diễn ra trên không gian mạng này. Ông nhấn mạnh rằng Dark Web đang trở thành một “mặt trận” mới, nơi những kẻ ấu dâm và phần tử cực đoan lợi dụng sự ẩn danh để chia sẻ những nội dung độc hại, tránh sự kiểm soát của các công cụ tìm kiếm thông thường.
Chuyên gia tư vấn web Mark Stockley cũng đồng tình với quan điểm này, ông chỉ ra rằng Dark Web thu hút những đối tượng có ý định tham gia vào các hoạt động phạm pháp như cướp bóc, mại dâm, buôn bán vũ khí, khủng bố và phát tán các tài liệu ấu dâm. Theo Charles Paladin và Jeff Stone trên International Business Times, Dark Web là “thiên đường” của hàng hóa điện tử bất hợp pháp, sát thủ chuyên nghiệp, vũ khí, hộ chiếu giả, dịch vụ hack và các loại ma túy, nội dung khiêu dâm đồi trụy.
Vụ bắt giữ Ross Ulbricht năm 2013, người sáng lập Silk Road, một “chợ đen” trực tuyến khét tiếng trên Dark Web, đã thu hút sự chú ý của công chúng. Silk Road chỉ là một trong số vô vàn trang web nằm ngoài tầm với của các trình duyệt thông thường như Google Chrome, Firefox hay Safari. Mặc dù phần lớn sản phẩm được giao dịch trên Silk Road là ma túy, sự thành công của nó đã mở đường cho sự xuất hiện của nhiều “chợ đen” khác như Sheep Marketplace và Black Market Reloaded, nơi các loại hàng hóa và dịch vụ bất hợp pháp được mua bán một cách công khai.
David J. Hickton, luật sư người Mỹ, đã ví Dark Web như “miền Tây hoang dã của Internet” do thiếu vắng các quy định pháp lý. Nhóm Nghiên cứu Nguy cơ An ninh của IBM cũng cảnh báo khách hàng rằng Dark Web là “hang ổ” của ma túy, vũ khí, dữ liệu bị đánh cắp và mọi thứ mà tội phạm có thể mua bán.
Vậy, Dark Web thực chất là gì? Tại sao nó lại gây ra nhiều lo ngại cho chính phủ và các cơ quan an ninh đến vậy? Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần khám phá cấu trúc của World Wide Web.
Mục Lục
Giải Mã “Địa Tầng” của Web
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa Internet và World Wide Web, nhưng thực tế đây là hai khái niệm khác nhau. Internet là một mạng lưới khổng lồ kết nối hàng triệu máy tính trên toàn thế giới, cho phép chúng giao tiếp với nhau. Trong khi đó, World Wide Web (WWW) là một hệ thống chia sẻ thông tin dựa trên nền tảng Internet, sử dụng giao thức HTTP, các trình duyệt web và các trang web để truyền tải dữ liệu. Nói cách khác, Web là một phần quan trọng của Internet, nhưng không phải là thành phần duy nhất. Ví dụ, email và tin nhắn là một phần của Internet, nhưng không thuộc Web.
Một số chuyên gia đã ví Web như một đại dương rộng lớn, với nhiều khu vực chưa được khám phá và không thể tiếp cận đối với người dùng thông thường. Tương tự như đại dương, phần lớn Web là “vô hình” đối với những người sử dụng các công cụ tìm kiếm thông thường.
Web Bề Mặt (Surface Web)
Theo PC Magazine, Web bề mặt là phần Web mà công chúng có thể truy cập một cách dễ dàng, với các liên kết được lập chỉ mục bởi các công cụ tìm kiếm. BrightPlanet định nghĩa Web bề mặt là các trang web được các công cụ tìm kiếm phổ biến như Google, Bing và Yahoo lập chỉ mục và cho phép tìm kiếm. Web bề mặt còn được gọi là Web “hữu hình”. Nó bao gồm các trang web có tên miền kết thúc bằng .com, .org, .net, .vn và các đuôi tương tự. Nội dung của các trang web này có thể được truy cập mà không cần bất kỳ cấu hình đặc biệt nào. Đây là phần Web mà hầu hết người dùng quen thuộc và nó liên tục mở rộng:
- Google đã lập chỉ mục 4.62 tỷ trang (tính đến tháng 5 năm 2016, theo WorldWideWebSize).
- Có gần 148 triệu tên miền hoặc trang web duy nhất (theo ước tính của Domain Tools).
- Google xử lý hơn 3.5 tỷ lượt tìm kiếm mỗi ngày, bao gồm hơn 20 tỷ trang (theo báo cáo của Internet Live Stats).
Mặc dù những con số này có vẻ rất lớn, Web bề mặt chỉ chứa chưa đến 5% tổng lượng thông tin trên Internet. CNNMoney cho biết người dùng thường chỉ “lướt trên bề mặt của một đại dương thông tin rộng lớn”, trong khi bên dưới là hàng chục nghìn tỷ trang web không thể truy cập hoặc không được lập chỉ mục, chứa đựng mọi thứ, từ thống kê nhàm chán đến các giao dịch buôn bán bộ phận cơ thể người.
Deep Web
Nếu Internet là một đại dương, thì phần nằm bên dưới Web bề mặt chính là Deep Web.
Deep Web, còn được gọi là Web ẩn hoặc Web vô hình, bao gồm tất cả các nội dung kỹ thuật số không thể tìm thấy thông qua các công cụ tìm kiếm thông thường. Nó bao gồm email trong tài khoản Gmail, sao kê ngân hàng trực tuyến, mạng nội bộ, tin nhắn trực tiếp trên Twitter và hình ảnh được đánh dấu riêng tư trên Facebook. Các chính phủ, nhà nghiên cứu và công ty lưu trữ dữ liệu thô mà công chúng không thể tiếp cận cũng là một phần của Deep Web. Nội dung này được lưu trữ trên các trang web động (được xây dựng dựa trên thông tin truy vấn) và các trang web yêu cầu đăng nhập hoặc có các biện pháp bảo vệ khác. Theo Trend Micro, Deep Web còn chứa các blog cá nhân hoặc chính trị, trang tin tức, diễn đàn thảo luận, trang web tôn giáo và thậm chí cả đài phát thanh.
Một bài báo trên Tạp chí Electronic Publishing ước tính rằng vào năm 2001, Deep Web chứa khoảng 550 tỷ tài liệu cá nhân, gấp 550 lần so với Web bề mặt. Mặc dù bị ẩn khỏi các công cụ tìm kiếm thông thường, 95% nội dung trên Deep Web có thể được người dùng truy cập bằng các công cụ tùy chỉnh như “Direct query engine” của BrightPlanet.
Nhiều người thường xuyên sử dụng nội dung của Deep Web mà không nhận ra. Phần lớn thông tin mà người dùng tìm thấy trên Deep Web được tạo ra tự động thông qua một trang web mà họ truy cập trên Web bề mặt và chỉ hiển thị khi người dùng yêu cầu.
Ví dụ: Các trang web du lịch như Hotwire và Expedia cung cấp phần mềm cho phép người dùng truy cập trực tiếp vào cơ sở dữ liệu hàng không và khách sạn thông qua hộp tìm kiếm, ví dụ như nhập tên địa điểm đến. Nội dung của hầu hết các cơ sở dữ liệu của chính phủ cũng có thể được truy cập theo cách tương tự thông qua các công cụ tìm kiếm chuyên biệt.
Như vậy, Deep Web không hoàn toàn là những thứ xấu xa và kinh khủng như chúng ta vẫn tưởng tượng. Nhưng bên dưới Deep Web vẫn còn một tầng nữa, đó chính là Dark Web.
Dark Web
Mỗi thiết bị kết nối với Internet đều có một địa chỉ IP (Internet Protocol) duy nhất. Tên và địa chỉ vật lý của một người có thể được truy tìm thông qua nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) với sự cho phép hợp pháp, còn địa chỉ IP cho phép bất kỳ ai xác định vị trí của máy tính được kết nối. Do đó, các bên liên quan có thể dễ dàng xác định được một người dùng Internet cụ thể.
Mong muốn ẩn danh, đặc biệt là từ các chính phủ trong việc bảo vệ thông tin và mạng lưới tình báo nhạy cảm, đã dẫn đến sự ra đời và phát triển của The Onion Router (Tor), được tạo ra bởi các nhân viên phòng thí nghiệm nghiên cứu của Hải quân Hoa Kỳ. Tên “Onion” (củ hành) xuất phát từ việc bạn phải bóc nhiều “lớp vỏ” để tìm thấy danh tính thật sự của người dùng.
Tor, được phát hành miễn phí cho người dùng vào năm 2004, cung cấp sự riêng tư bằng cách mã hóa và điều hướng lưu lượng truy cập thông qua một loạt “đường hầm ảo”, phân phối các giao dịch qua nhiều máy tính ngẫu nhiên trên Internet. Do đó, không một máy tính nào có thể liên kết người dùng đến nguồn gốc hoặc điểm đến của họ. Không giống như các trang web bề mặt (kết thúc bằng .com, .org, .net hoặc các đuôi tương tự), các trang Tor kết thúc bằng .onion và chỉ có thể được mở bằng phần mềm Tor.
Tor cũng sử dụng các máy chủ ẩn mà chỉ có thể truy cập bằng một địa chỉ Tor khác để làm cho việc nhận dạng trở nên phức tạp hơn nữa. Theo trang web của Tor, mạng này là một công cụ chống kiểm duyệt hiệu quả, cho phép người dùng tiếp cận những nội dung và đích đến bị chặn.
Theo Cryptorials, các mạng ngang hàng (peer-to-peer) ẩn danh miễn phí khác có thể được mã hóa theo lớp bao gồm I2P (Invisible Internet Project), Freenet, GNUNet, FAI (Free Anonymous Internet) và ZeroNet. Việc sử dụng các mạng như vậy để truy cập Internet đã tạo ra Dark Web, một phần của Web không được lập chỉ mục và có nội dung được bảo vệ bởi tường lửa, địa chỉ IP ẩn và các lớp mã hóa.
Dark Web Có Bất Hợp Pháp Không?
Câu trả lời là không. Bản thân Dark Web không phải là bất hợp pháp. Các hoạt động diễn ra trên Dark Web, chẳng hạn như bán chất cấm, mua bán vũ khí bất hợp pháp hoặc phát tán nội dung khiêu dâm trẻ em mới là bất hợp pháp.
Dark Web cung cấp nhiều trang web, thường gây tranh cãi, nhưng không vi phạm luật. Ví dụ: bạn có thể tìm thấy các diễn đàn, blog và trang mạng xã hội với nhiều chủ đề như chính trị và thể thao.
Truy Cập và Duyệt Dark Web Có Phạm Pháp Không?
Sử dụng Tor để truy cập và duyệt Dark Web không phải là hành vi bất hợp pháp. Tuy nhiên, bạn cần phải thận trọng. Lướt Dark Web có thể không vi phạm pháp luật, nhưng việc truy cập các trang web nhất định hoặc thực hiện một số giao dịch mua bán nào đó thông qua Dark Web là bất hợp pháp.
Nếu bạn sử dụng Dark Web để mua chất cấm hoặc vũ khí bất hợp pháp, bạn sẽ vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, bạn sẽ không phạm tội nếu chỉ sử dụng Dark Web để tham gia các diễn đàn hoặc đọc ẩn danh các bài đăng trên blog (trừ khi diễn đàn đó có nội dung kích động hoặc khuyến khích hành vi phạm tội).
Điều quan trọng nhất là ý thức của người dùng. Hãy nhớ rằng, nếu điều gì đó bị coi là bất hợp pháp bên ngoài Dark Web, nó cũng sẽ bị coi là phạm pháp trong phần ẩn này của Internet.
Truy Cập và Duyệt Dark Web Có An Toàn Không?
Nếu cẩn thận, bạn có thể truy cập và duyệt Dark Web một cách an toàn. Đầu tiên, hãy tải xuống trình duyệt Tor, trình duyệt này sẽ cho phép bạn truy cập các trang Dark Web và ẩn danh trong khi tìm kiếm ở những “ngóc ngách” phức tạp trên Internet.
Tor sẽ cho phép bạn truy cập các trang web có phần mở rộng .onion. Đó là lý do tại sao tên đầy đủ của Tor là The Onion Router.
Bạn cũng có thể cân nhắc sử dụng VPN (mạng riêng ảo) khi truy cập và tìm kiếm trên Dark Web. VPN giúp bạn ẩn danh khi tìm kiếm trên Internet, cho dù bạn đang quét Web bề mặt hay Dark Web. Khi sử dụng VPN, rất có thể chỉ bạn và nhà cung cấp VPN mới biết bạn đã truy cập những trang nào.
Ai Sử Dụng Dark Web?
Nhận thức được lợi ích của ẩn danh trực tuyến, tội phạm, khủng bố và những nhà hoạt động chính trị tự do đã nhanh chóng khai thác phần mềm này. Số lượng người dùng Dark Web đã tăng lên, bao gồm:
- Những người đấu tranh cho tự do để phản đối chế độ áp bức: Nhiều người dùng Tor là thành phần quan trọng trong Mùa xuân Ả Rập 2010/2011. Người dân ở Trung Quốc và Nga sử dụng nó để vượt qua tường lửa Great Wall và tiếp cận các trang web nước ngoài bị chặn. Tiến sĩ Watson, giáo sư về luật thông tin và truyền thông tại Đại học Queen Mary ở London, cảnh báo rằng những người ghé thăm Dark Web phải luôn ghi nhớ “những kẻ khủng bố chính là những tay chiến đấu tự do”. ISIS cũng sử dụng Dark Web để quảng bá quan điểm của chúng.
- Người tố cáo những nội dung nhạy cảm, có thể bị trả đũa: The New Yorker đang điều hành Strongbox, một Dark Web để người tố cáo có thể để lại tài liệu và tin nhắn một cách an toàn. Dead Man Zero cung cấp cho người tố giác một hệ thống có khả năng tự động công khai bí mật của họ nếu họ bị thương, bị chết hoặc bị bắt. Nếu người dùng không thường xuyên đăng nhập vào trang web theo những khoảng thời gian được xác định trước, thông tin sẽ được tự động phát hành tới một bộ địa chỉ email và các báo do người dùng thiết lập.
- Nạn nhân bị lạm dụng và phân biệt đối xử: Sự ẩn danh của Dark Web cho phép các cá nhân chia sẻ câu chuyện riêng tư của mình và an ủi những người cùng cảnh ngộ mà không sợ thông tin cá nhân bị lộ. Những trang web dành cho nạn nhân bị hãm hiếp, người chuyển giới và các nhóm người bị ngược đãi khác, không phân biệt tôn giáo, chính trị hay văn hóa.
- Tổng công ty và chính phủ: Dark Web là một nơi an toàn để giữ và giới hạn truy cập vào những thông tin nhạy cảm, dù đó là hồ sơ công ty hay thông tin mật về chính trị. Lực lượng thực thi pháp luật sử dụng Dark Web để ẩn danh tính trong khi truy cập các trang web hoặc tạo các trang giả để lừa tội phạm.
Nhiều người dùng Internet phàn nàn về việc các tập đoàn truy cập thông tin cá nhân từ các hoạt động trực tuyến của họ. Hơn nữa, nhiều người phản đối việc cơ quan chính phủ thu thập dữ liệu từ các cuộc gọi, tin nhắn và email cá nhân của họ. Theo Peter Yeung, Dark Web mang đến sự thoải mái, lý tưởng và một cộng đồng, nhưng cũng đi kèm với sự bất hợp pháp, vô đạo đức và kỳ quái.
Một báo cáo năm 2016 cho thấy Dark Web nhỏ hơn nhiều so với dự kiến ban đầu (khoảng 30.000 trang web) và một nửa nội dung của chúng là hợp pháp. Tuy nhiên, nội dung bất hợp pháp trong Dark Web bao gồm đầy đủ các hoạt động phạm tội, từ khiêu dâm đến buôn bán ma túy, vũ khí và bạo lực. Do khách truy cập Dark Web là ẩn danh, nên không thể xác định được số lượng người dùng truy cập các trang web này, dù là hợp pháp hay phi pháp.
Cảnh Báo Khi Truy Cập Dark Web
Đối với người dùng Internet thông thường, Dark Web có thể là một nơi nguy hiểm. Duyệt các trang web ẩn mà không có sự đề phòng thì giống như việc cố gắng để được an toàn khi đi qua một ngôi làng bị nhiễm Ebola. Việc truy cập ẩn danh thường khuyến khích các hoạt động bất hợp pháp, bao gồm mua bán ma túy, vũ khí, ID và hộ chiếu giả, thiết bị điện tử bị đánh cắp. Các trang web trong Dark Web quảng cáo dịch vụ cho tin tặc, những kẻ làm giả đồ và thậm chí cả sát thủ.
Đồng thời, nhiều trang web trong Dark Web đang giả mạo để thu hút nạn nhân hoặc được điều hành bởi cơ quan hành pháp để xác định và theo dõi hoạt động tội phạm. Vì ẩn danh tồn tại ở cả hai phía, người dùng không bao giờ có thể chắc chắn 100% về ý định của người mà họ đang tương tác cùng.
Phần Mềm Độc Hại
Khả năng bị lây nhiễm phần mềm độc hại khi truy cập Dark Web là rất cao, trừ khi các biện pháp phòng ngừa được thực hiện. Khách truy cập ngẫu nhiên vào Dark Web có thể vô tình khiến máy tính của mình bị nhiễm các chương trình sau:
- Vawtrack: Được thiết kế để truy cập vào tài khoản tài chính của nạn nhân.
- Skynet: Được sử dụng để đánh cắp Bitcoin hoặc tham gia vào cuộc tấn công DDoS (tấn công từ chối dịch vụ) trên các trang web khác bằng máy tính của nạn nhân.
- Nionspy: Có thể ghi lại các thao tác bàn phím, đánh cắp tài liệu, bản ghi, video và sử dụng máy tính bị lây nhiễm.
Sự Giám Sát Của Chính Phủ
Ngoài các mối nguy hiểm của phần mềm độc hại, người truy cập Dark Web để đến các trang web chính trị cần lưu ý đến việc thu hút sự chú ý của các cơ quan chính phủ và trở thành đối tượng bị giám sát. Jeremy Gillula, một nhân viên công nghệ của Electronic Frontier Foundation (EFF), cho biết: “Ở một số quốc gia, việc truy cập các trang web chính trị về chế độ dân chủ có thể khiến bạn bị bỏ tù. Đó là lý do mạnh mẽ nhất khiến Tor phải tồn tại”. Khách truy cập các trang web Tor liên quan đến hàng hóa bất hợp pháp hoặc thể hiện quan điểm chính trị đối lập nên biết rằng Dark Web thường xuyên bị cảnh sát mạng giám sát và thâm nhập.
Các phần mềm giúp Dark Web trở nên minh bạch hơn liên tục được phát triển, cũng giống như tội phạm cố gắng phát triển phần mềm để ẩn hoạt động của chúng. Cơ quan chính phủ và lực lượng thực thi pháp luật giờ đây có thể sử dụng Memex, một công cụ tìm kiếm được phát triển bởi DARPA và được thiết kế đặc biệt cho Dark Web, để tìm các trang web và lưu trữ dữ liệu để phân tích. Cơ quan thực thi pháp luật ghi nhận phần mềm này nhờ việc phát hiện và tìm ra các hoạt động buôn người.
Những Thói Quen Duyệt Web An Toàn
Nhiều chuyên gia web khẳng định rằng Web bề mặt cũng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm tương tự như Dark Web. Có hàng ngàn trang web liên quan đến bạo lực và phân biệt chủng tộc. Các nhà quảng cáo thu thập và bán dữ liệu cá nhân cũng như lịch sử duyệt web của bạn. Phần mềm độc hại có thể phát sinh từ một trang web bề mặt. Chính phủ vẫn theo dõi lưu lượng Internet và các tin nhắn được gửi qua mạng.
Do đó, các chuyên gia Internet khuyến cáo nên thực hiện các hoạt động sau khi truy cập web ở tất cả các cấp độ:
- Nếu có ai đó thân thiện với bạn một cách bất thường, hãy tự hỏi tại sao. Cố gắng nhận thức được hậu quả có thể xảy ra khi tương tác trên web và tin tưởng vào bản năng của mình.
- Bảo vệ danh tính: Tạo một địa chỉ email miễn phí. Không sử dụng tên người dùng nào mà bạn đã từng sử dụng với các trang web trước đây trong email của mình. Không bao giờ sử dụng tên thật hoặc cung cấp dữ liệu cá nhân trừ khi bạn đang ở trên một trang web tin cậy, có sử dụng mã hóa. Không sử dụng cùng một mật khẩu cho các tài khoản trực tuyến.
- Tránh sử dụng thẻ tín dụng cá nhân: Thay vì sử dụng thẻ tín dụng có thể truy xuất trực tiếp đến bạn và hiển thị thông tin tài chính, hãy sử dụng thẻ trả trước hoặc thẻ mua hàng một lần cho các giao dịch trực tuyến. Nếu cần sử dụng thẻ tín dụng, hãy đảm bảo rằng trang web được bảo mật bằng cách kiểm tra địa chỉ trang web. Địa chỉ nên bắt đầu bằng “https://” chứ không phải “http://”. Chữ “s” là viết tắt của SSL và có nghĩa là dữ liệu khi gửi và nhận qua trang web này đã được mã hóa.
- Theo dõi tài khoản tài chính với các cảnh báo trực tuyến: Hầu hết các ngân hàng và công ty cung cấp thẻ tín dụng cho phép bạn thiết lập các cảnh báo bất thường bất cứ khi nào bạn nhận tiền, thanh toán hoặc rút tiền từ tài khoản.
- Không tải hoặc mở các tập tin trực tuyến, đặc biệt là từ Dark Web. Nếu bạn phải tải xuống một cái gì đó, hãy quét nó bằng phần mềm diệt virus (hoặc dịch vụ miễn phí như VirusTotal) trước khi mở để phát hiện virus, sâu, trojan và các phần mềm độc hại khác. Không nhấp vào các liên kết đáng ngờ, đặc biệt là các quảng cáo về các hoạt động bất hợp pháp.
- Luôn cập nhật trình duyệt web. Tùy chỉnh các thiết lập của trình duyệt để bảo mật tốt hơn. Cấu hình mặc định của trình duyệt không được thiết lập để đảm bảo an ninh một cách tốt nhất. Ví dụ: đặt mức bảo mật của bạn thành “Cao” ngay cả khi điều này sẽ làm vô hiệu hóa một số tính năng như ActiveX và Java.
Lời Kết
Mọi người thường mô tả Dark Web như một mạng lưới ẩn, chỉ tồn tại để phục vụ những mong muốn xấu xa, điên rồ và dâm ô nhất của khách truy cập. Theo Fortune, những thứ mà người dùng có thể mua được trên Dark Web thật khủng khiếp. Các nhà thực thi pháp luật cho rằng Dark Web khiến công việc của họ trở nên khó khăn hơn vì người ta có thể mua được mọi thứ, từ hổ, lựu đạn đến các chất cấm.
Nhưng mặt khác, những người ủng hộ quyền riêng tư trên Internet lại khẳng định rằng Dark Web là điều cần thiết cho sự tự do.
Dù bạn có đồng ý với những quan điểm trên hay không, nếu bạn có ý định truy cập Dark Web, hãy cân nhắc cẩn thận về những nguy cơ tiềm ẩn mà các trang web đó có thể mang lại.